Тех – технический термин 6 страница

Ø Туфан Миңнуллин үзенең персонажы итеп әҗәлне алган. – Туфан Миннуллин в качестве своего персонажа выбрал смерть
әҗәтсущ см бурыч

Ø Әҗәткә алмагыз, бурычка бирмәгез. – В долг не давайте, в долг не берите
әҗерсущ 1. вознаграждение, мзда; плата, гонорар 2. см савап
әҗерлепр 1. платный, гонорарный 2. см саваплы
әҗерсезпр бесплатный, даровой, безвозмездный
әзнар см аз

Ø Бу дөньяда вакыт бик әз, аны бик бәрәкәтле тотарга кирәк. – В этом мире очень мало времени, и его надо расходовать экономно
әзерпр 1. готовый, приготовленный 2. готовый к чему
әзерләнүгл 1. страд от әзерләү 2. готовиться, подготовляться, подготовиться, приготавливаться, приготовиться
ª әзерлән-ергә, әзерләнәбез, әзерләнде, әзерләнер – әзерләнмәс
әзерләүгл 1. готовить, приготовлять, приготовить, подготавливаться, подготовлять, подготовить 2. собирать, собрать, снаряжать, снарядить

ª әзерлә-ргә, әзерлибез, әзерләде, әзерләнер – әзерләнмәс

әзерлексущ готовность, подготовленность, подготовка // подготовительный
әзерлеклепр подготовленный
әймежд 1. эй (при обращении, оклике) 2. выражает сильное желание эх 3. выражает чувства радости, изумления ой, ах 4. выражает чувства равнодушия, презрения, отвращения а, ну 5. выражает чувства недовольства, упрёка ай-ай, ну-ну
әйбәтпр 1. хороший // хорошо 2. хороший, добротный // хорошо, добротно 3. хороший, добрый (совет, человек)

Ø Әйбәт кеше дустың булсын, яман кеше дошманың булсын. – Пусть хороший человек будет твоим другом, плохой – врагом
әйбәт кенәнар ничего (себе), сносно, довольно хорошо
әйбәтләнүгл хорошеть, похорошеть

ª әйбәтлән-ергә, әйбәтләнәбез, әйбәтләнде, әйбәтләнер – әйбәтләнмәс
әйбәтләпнар толком, как следует, хорошенько

Ø Эшләсәң, әйбәтләп эшлә. – Если работаешь, работай как следует
әйбәтләүгл 1. улучшать, улучшить, поправлять, поправить 2. приводить (привести) в порядок, прибирать, прибрать

ª әйбәтлә-ргә, әйбәтләнәбез, әйбәтләнде, әйбәтләнер – әйбәтләнмәс
әйбәтлексущ 1. доброкачественность 2. добротность 3. доброта, доброжелательность

Ø Һаваның әйбәтлеге ышанмыйм, тикшерергә кирәк. – Не верю в качество (доброкачественность) воздуха, надо проверить
әйберсущ 1. вещь, предмет // вещевой 2. товар, изделие 3. вещь, произведение, творение (искусства)

Ø Ялга киткәндә, әйберләгезне онытмагыз. – Уезжая на отдых, не забудьте вещи
әйберләтәнар натурой, вещами

Ø Алар салымны әйберләтә түләгәннәр. – Они платили налог натурой
әйбер-мазарсущ вещи, предметы; что-нибудь материальное
әйдәмежд 1. айда, пойдём, пошли 2. давай, давай-ка 3. пусть, пускай, валяй

Ø Әйдә, күп сөйләшеп торма, юлыңда бул. – Давай, много не говори, будь в дороге
әйдәләүгл см әйдәү 2,3
әйдәүгл 1. брать с собой, приглашать с собой 2. призывать, призвать 3. понукать, гнать, торопить
әйдәүчесущ 1. погонщик 2. инициатор, зачинщик, зачинатель 3. глашатай
әйдүкмежд пожалуйте, добро пожаловать
әйе 1.част да, конечно 2. межд выражает недоверие, несогласие ну да

Ø Бу өстәлме? Әйе, бу өстәл. – Это стол? Да, это стол
әйләнәсущ 1. круг, окружность 2. окружение, окрестность 3. перен окружение, окружающая среда

ª әйлән-ергә, әйләнәбез, әйләнде, әйләнер – әйләнмәс
әйләнәлинар вокруг, кругом
әйләнә-тирәсущ 1. окрестность 2. среда, обстановка
әйлән-бәйләнсущ хоровод

Ø Балалар бакчасында балалар әйлән-бәйлән йөриләр иде. – В детском саду дети водили хоровод
әйләнгечпр см әйләнеч
әйләндерүгл 1. вертеть, вращать, кружить 2. переворачивать, перевёртывать, перевернуть; поворачивать, повернуть 3. перелицовывать, перелицевать, вывёртывать, выворачивать, вывернуть, вывертеть (рукава) 4. превращать, превратить, обращать, обратить; преобразовывать, преобразовать 5. водить, поводить (по улицам)

ª әйләндер-ергә, әйләндерәбез, әйләндерде, әйләндерер – әйләндермәс

Ø Син күп уйлама, әйләндереп кара. – Ты много не думай, поверни и посмотри
әйләнечпр кружный, окольный, обходной // в объезд, в объезд
әйләнешсущ 1. оборот, обращение, вращение 2. в сложн с –оборот (товар әйләнеше товарооборот) 3. круг
әйләнешлепр см әйләнмәле
әйләнмә Iпр 1. круговой; вращательный; коловратный 2. обводной 3. см. әйләнеч 4. сущ водоворот
әйләнмә IIсущ 1. линг оборот 2. мат период
әйләнмәлепр 1. круговой 2. вертящийся, вращающийся
әйләнүгл 1. вертеться, вращаться, кружить, кружиться 2. поворачиваться, повернуться, оборачиваться, обернуться 3. переворачиваться, перевернуться, ворочаться, вертеться 4. обходить, объезжать, пройтись, проехаться; бродить, побродить, прогуляться 5. превращаться, превратиться, преобразовываться, преобразоваться 6. приходить, заходить, завернуть, заглянуть 7. перен вращаться (в какой-л среде)

ª әйлән-ергә, әйләнәбез, әйләнде, әйләнер – әйләнмәс

Ø Карыйм әле үзеңә, әйләнеп кара әле бераз. – Дай посмотрю на тебя, покрутись немного
әйләнүлепр 1. круговой 2. обратимый 3. вертящийся
әйләнү-тулганугл вертеться, крутиться
әйләнчексущ карусель // пр см әйләнеч
әйләнчек авыруысущ анат вертячка
әйләнчек суалчансущ зоол коловратка
әйләнчек коңгызсущ зоол жук-вертячка
әйле-шәйленар 1. неуверенно, нетвёрдо, ни так, ни сяк 2. так-сяк, нехотя
әйрәнсущ 1. айран (напиток из катыка, разбавленного холодной водой) 2. пахта

Ø Әйрән эсседә аеруча тәмле. – В жару айран особенно вкусен
әйрәнләнүгл выделяться (о пахте – в процессе пахтанья масла)
әйтелешсущ линг произношение

Ø Кайбер татар һәм рус хәрефләре бер үк язылып әйтелешләре белән аерылалар. – Некоторые татарские и русские буквы, хоть и пишутся одинаково, однако отличаются произношением
әйтелмәсущ выражение
әйтелүгл 1. страд от әйтү 2. называть(ся), именовать(ся)
әйтерлекпр 1. особенный 2. ощутимый, заметный
әйтерсең(лә)союз будто, будто бы, как будто
әйтешүгл 1. ссориться; пререкаться, препираться, браниться, спорить 2. соревноваться (состязаться) в красноречии, в искусстве пения, рассказа

әйтиквводн сл скажем, допустим, положим, предположим

Ø Әйтик, дөньяда иң биек тау – Эверест. – Скажем, самая высокая гора в мире – Эверест
әйткәнчәнар 1. так, как велели, учили 2. см әйтмешли
әйтмешли в вводн предл по словам, по преданию, как говорится, как говорит

Ø Гариф Ахунов әйтмешли, бу дөньяда ике могҗиза бар. – Как говорил Гариф Ахунов, в этом мире есть два чуда
әйтмичәнар молча; не предупреждая, не предупредив
әйттерү Iгл понуд от әйтү
әйттерү IIгл кутить, пировать, веселиться
әйтүгл 1. говорить, сказать, молвить, промолвить, произносить, произнести; сообщать, сообщить 2. передавать, передать (привет) 3. передавать, передать, донести 4. перен исполнять, исполнить, петь, спеть (частушку) 5. пытаться, хотеть: кайтырга әйтә хочет вернуться 6. звать, позвать, приглашать, пригласить

ª әйт-ергә, әйтәбез, әйтте, әйтер – әйтмәс

Ø Мин аңа бөтенесен сөйләдем. Ул миңа берни әйтмәде. – Я ему рассказал все, он мне ничего не сказал

әкәм-төкәмсущ 1. зоол улитка (моллюск) 2. анат улитка (часть внутреннего уха)
әкәмәт1. сущ чудо, невидаль, диковина // чудной, потешный, странный 2. нар необыкновенно, слишком

Ø Бу нинди әкәмәт тагын?! – Что это еще за диковина?!
әкәмәтлепр затейливый, мудрёный
әкәмәтлексущ чудачество
әкәмәтчесущ фокусник
әкиятсущ 1. сказка // сказочный 2. небылица, вздор, вымысел, чушь

Ø Татар әкиятләре өч төркемгә бүлеп карыйлар. – Татарские сказки, рассматривают, разделяя на три группы
әкияттәгедәй, әкияттәгечәнар как в сказке
әкиятчесущ сказочник, сказитель
әкренпр см акрын

Ø Мин әкрен генә барам, чөнки урамда бозлавык. – Я иду потихоньку, поскольку на улице гололед
әкренлексущ см акрынлык
әкренләпнар см акрынлап
әкренәйтүгл см акрынайту
әкренәюгл см акрынаю
әлбәсущ алба, алва (сладкая мучная каша на масле)
әлбәттә1. вводн сл конечно, разумеется, несомненно, ясное дело 2. нар обязательно, непременно, безусловно

Ø Дөресме бу? Әлбәттә! – Это правда? Конечно!
әләксущ жалоба, донос, кляуза // кляузный
әләкләүгл 1. доносить, донести 2. ябедничать, жаловаться
әләкләшүгл 1. доносить, донести, заниматься доносами 2. ябедничать, жаловаться друг на друга
әләк-чалаксущ доносы, ябеды, пересуды
әләкчесущ 1. доносчик 2. ябеда, ябедник

Ø Әдәкче булма, улым. Башкалар турында алар булмаганда сөйләмәскә тырыш. – Не будь ябедой, сынок. Старайся не говорить о присутствующих
әләкчелпр любящий ябедничать
әләкчелексущ ябедничество
әләмсущ флаг, стяг

Ø Бәйрәмдә кешеләр биналарга әләмнәр эләләр. – На праздник люди вывешивают флаги
әленар 1. сейчас, в данный момент 2. пока, до сих пор 3. всё ещё

Ø Әле без ерак, әмма килергә җыенабыз. – Сейчас мы далеко, однако собираемся приехать
әле част 1. –ка 2. же 3. только 4. ещё 5. союз то..., то...
әле генәсоюз только что, вот-вот

әлегәнар 1. пока, покамест, временно, пока что 2. до сих пор, всё ещё

Ø Әлегә бөтенесе дә үзенчәлекле булып тоела. – Пока все еще чувствуют себя своеобразными
әлегәчәнар всё ещё, до сих пор, поныне
әлегепр 1. теперешний, настоящий, нынешний, сегодняшний 2. данный, тот самый, упомянутый
әлегедәйнар как сейчас (сегодня)
әлегесепр см әлеге
әледән-әленар 1. часто, то и дело 2. всё чаще
әлифсущ алиф (название первой буквы арабского алфавита)
әлифбасущ 1. алфавит // алфавитный 2. букварь, азбука

Ø Бу дөньяда ике могҗиза бар. Чишмә һәм әлифба. – В этом мире есть два чуда: родник и азбука
әлифба китабысущ букварь
әлли-бәллимежд баюшки-баю
әлләсоюз то ли..., то ли...; не то..., не то...

Ø Әллә яңгыр ява, әллә яшьләр тама (җыр). – То ли дождь идет, то ли слезинки капают
әллә част 1. не то 2. –то әллә кайда где-то 3. может 4. разве 5. не знаю, не могу знать

Ø Әллә яңгыр ява, әллә яшьләр тама. – То ли дождь идет, то ли слезы капают
әллә-ләмежд 1. ой-ой (при болях) 2. вот (возглас восхищения)
әлсерәтүгл изматывать, измотать, изнурять, изнурить, утомлять, утомить
әлсерүгл изматываться, измотаться, изнуряться, изнуриться, изнемогать, изнемочь, уставать, устать; выбиваться (выбиться) из сил

ª әлсер-әргә, әлсерибез, әлсерәде, әлсерәр – әлсерәмәс
әлүчәсущ алыча (дерево и плод) // алычовый
әлҗе-мөлҗе: әлҗе-мөлҗе килү туманиться в глазах
әманәтсущ 1. вещь, доверенная на хранение 2. то, что подлежит обязательной передаче третьему лицу
әманәт итүгл 1. отдать на хранение, доверить 2. поручить, завещать
әмәлсущ 1. способ, средство 2. уловка, хитрость, ухищрение
әмәлләүгл 1. мастерить, смастерить, налаживать, наладить (кое-как) 2. находить (найти) выход, изловчаться, изловчиться, ухитряться, ухитриться

ª әмәллә-ргә, әмәллибез, әмәлләде, әмәлләр – әмәлләмәс
әмерсущ см боерык

Ø Хан әмере төгәл булган. – Приказ Хана был точным
әмер бирүгл дать приказ, приказывать
әмирсущ эмир
әмма1. союз но, однако, однако же, только 2.част очень, ну и

Ø Ул миңа күп сөйләде, әмма нинди дә булса мөһим әһәмият тапшырмады. – Он мне говорил много, однако не передал какой-либо важной информации
әнәмест 1. вот, вон; вот тот, вон тот 2. при выражении удивления или негодования вот (ведь)!

Ø Әнә тегендә Илһам абый тора. – Вон там стоит дядя Ильхам
әнисущ 1. мама, мать 1. әнисе (форма обращения мужа к жене)

Ø Минем әнием авылда яши. – Моя мама живет в деревне
әниссущ бот анис // анисовый
әнкәсущ 1. см ана 1 2. әнкәсе (форма обращения мужа к жене) 3. самка (у животных)
әнкәйсущ мама, мамочка
әнчексущ 1. сука 2. дворняжка
әнчекләүгл кокетничать, жеманничать
әңгәмәсущ беседа, разговор, собеседование

Ø Әңгәмә уңышлы узды. – Беседа оказалась плодотворной
әңгәмәчесущ собеседник
әп: әп итү гл дет 1. целовать 2) упасть
әпен-төпеннар 1. спотыкаясь, переваливаясь 2. кое-как ; поспешно
әрсущ 1. стыд, самолюбие 2. упрёк, укор, укоризна
әрәмпр 1. напрасный, неблагодарный, бесполезный (труд) // впустую, попусту, бесплодно 2. жалко; не достоин

Ø Син әрәм эшләмә. – Ты зря не работай
әрәм итүгл перен губить, загубить (напрасно)
әрәмгәнар попусту, даром, зря, понапрасну
әрәмтамаксущ дармоед, паразит, тунеядец, нахлебник

Ø Тагын бер әрәмтамак килде. – Явился еще один тунеядец
әрәм-шәрәм итүгл мотать, разбазаривать, транжирить
әрәмәлексущ урема, урёма, частый и мелкий кустарник // уремный
әрәтәсущ рама для сотов в улье
әрбәсущ мякина, полова
әрбәлексущ закрытое место в гумне для мякины
әрдәнәсущ 1. поленница, швырок // швырковый 2. штабель
әрдәләнепнар штабелями
әрекмәнсущ бот репей, репейник; лопух // репейный

Ø Әрекмән белән җәрәхатен капладык. – Рану прикрыли лопухом
әрекмән күбәләгесущ бот репейница
әремсущ бот полынь // полынный

Ø Әрем файдалы да була ала. – Полынь может быть и полезным
әремлепр полынный, с полынью
әрепләштерүгл ссорить, поссорить
әрепләшүгл спорить, пререкаться, препираться
әрҗәсущ 1. ящик, ларь, короб 2. кузов (машины)
әрләнсущ зоол хомяк // хомячий
әрләүгл 1. бранить, побранить, укорять, укорить 2. читать нотацию, поучать с упрёками

ª әрлә-ргә, әрлибез, әрләде, әрләр – әрләмәс
әрләшсущ перепалка, перебранка, ссора
әрләшүгл 1. перебраниваться, перебраниться 2. ругаться, разругаться, ссориться, рассориться

ª әрләш-ергә, әрләшәбез, әрләште, әрләшер – әрләшмәс
әрлепр 1. застенчивый, робкий 2. обидчивый, самолюбивый, гордый
әрле-бирленар 1. взад и вперёд, туда-сюда 2. немножко, как попало
әрле-бирле йөрүгл слоняться
әрмәксущ армяк // армячный
әрмәнсущ армянин // армянский
әрмән хатыны (кызы)сущ армянка
әрмәнчәнар по-армянски, на армянском языке // армянский
әрнетүгл 1. причинять (причинить) боль 2. бередить, разбередить

ª әрнет-ергә, әрнетәбез, әрнетте, әрнетер – әрнетмәс
әрнүгл прям и перен щемить, ныть, сосать // горечь, горькое чувство

ª Әрне-ргә, әрнибез, әрнәде, әрнер – әрнемәс
әрнүлепр 1. щемящий, ноющий 2. горестный
әрсезпр 1. беззастенчивый, пронырливый 2. невзыскательный, неприхотливый

Ø Ул әрсез малай булып чыкты. – Он оказался пронырливым мальчиком
әрсезләнүгл 1. проявлять (проявить) беззастенчивость, нахальничать 2. становиться (стать) неприхотливым, невзыскательным

ª әрсезлән-ергә, әрсезләнәбез, әрселәнде, әрсезләнер – әрсезләнмәс
әрсезлексущ 1. беззастенчивость, пронырливость 2. невзыскательность, неприхотливость
әртилсущ артель
әрчүгл 1. чистить, очищать, очистить, обчищать, обчистить, расчищать, расчистить 2. выкорчёвывать, выкорчевать 3. перен обчистить, ограбить, обокрасть

ª әрче-ргә, әрчибез, әрчеде, әрчер – әрчемәс

Ø Бәрәңге әрчергә өйрәтергә кирәк. – Надо научить чистить картофель
әсәр Iсущ произведение, сочинение, творение

Ø ХХ йөз башында татар әдәбиятында күп кенә талантлы әсәрләр барлыкка килгән. – В татарской литературе начала ХХ века появилось много талантливых произведений
әсәр IIсущ 1. признак, след, примета, симптом 2. перен тень

Ø Фахретдиннең әсәре «Әсәрләр» дип аталган. – Произведение Фахретдина названо «Следами»
әсәрләндерүгл 1. возбуждать, возбудить, воздействовать 2. вдохновлять, вдохновить 3. удивлять, удивить, поражать, поразить

ª әсәләндер-ергә, әсәләндерәбез, әсәләндерде, әсәләндерер – әсәләндермәс
әсәрләнүгл 1. возбуждаться, возбудиться; растрогаться 2. вдохновляться, вдохновиться 3. удивляться, удивиться, поражаться, поразиться

әсәрле Iпр 1. значимый, значительный; оставляющий след
әсәрле IIпр 1. захватывающий, внушительный, влиятельный 2. чувствительный
әсәрүгл 1. удивляться, удивиться, поражаться, поразиться 2. настораживаться, насторожиться
әсбапсущ прибор, приспособление, принадлежность, пособие

Ø Татар теле буенча әсбаплар әлегә аз. – Пособий по татарскому языку все еще немного
әсирсущ пленный, военнопленный, пленник, невольник // пленный
әсирлексущ плен, неволя, невольничество

Ø Ул дүрт ел әсирлектә булган. – Он четыре года был в плену
әспесущ 1. анат краснуха (детская болезнь) 2. бот спаржа // спаржевый
әтәлгесущ зоол балабан (вид крупного сокола)
әтәчсущ петух // петушиный, петуший

Ø Беренче әтәчләр сәгать дүрттә кычкыралар. – Первые петухи кричат в четыре часа утра
әтәч гөмбәсесущ бот лисичка (гриб)
әтәчләнүгл петушиться, задираться

ª әтәлән-ергә, әтәчләнәбез, әтәчләнде, әтәчләнер – әтәчләнмәс
әтәчлексущ заносчивость, задиристость, задорность
әти сущ 1. папа, отец, батюшка, батя 2. әтисе форма обращения жены к мужу

Ø Әти миңа зур эш бирде. – Отец дал мне большую работу
әти-әнисущ см ата-ана
әткәйсущ папа, папенька, папочка
әтмәлләүгл см әмәлләү 1
әтрафсущ сторона, окружность; окрестность, окраина
әтрәкпр драный, обтрёпанный; бедный
әтрәк-әләмсущ 1. всякий сброд 2. жалкий бедняк
әүмежд а, что (ответный возглас, отклик)
әүвәлнар 1. раньше, прежде, в прежнее время // прежний, старый, древний 2. сначала, сперва, прежде, раньше

Ø Утыз ел әүвәл үткән эшне искә төшермик. – Не будем вспоминать дело тридцатилетней давности
әүвәлгепр 1. прежний, предыдущий, предшествующий 2. начальный, первоначальный
әүвәлгедәй, әүвәлгечәнар по-прежнему, по-старому, как прежде (раньше)
әүвәлдәннар давно, с давних пор
әүвәленар сперва, первым делом, прежде всего, сначала

Ø Әүвәле ни булган: матдәме, аңмы? – Что было раньше (сначала): материя или сознание?
әүвәле-ахырысущ начало и конец
әүлиясущ рел 1. святой, угодник 2. ясновидец, провидец, предсказатель // святой, высоконравственный

Ø Аның эшендә кимселекләр дә бар, ул бит әүлия түгел. – В его делах тоже есть недостатки, он ведь не святой
әүмәкләшүгл 1. кувыркаться, кататься, валяться, барахтаться
әүмәләндерүгл катать, скатывать, скатать; уваливать, увалять
әфәндесущ господин
әфлисунсущ апельсин // апельсиновый
әфсенсущ миф заклинание; волшебство, колдовство
әфсенләүгл 1.обвораживать (обворожить) заклинанием 2. произносить заклинание, заклинать