Бронхиттин пайда болушу

Бул дарттын пайда болушуна суукка урунуу, аба температурасынын кескин өзгөрүшү жана нымдуу абада көпкө болуу себеп болот, ошондуктан жылдын жаз же күз маалында көп кезигет. Ошондой эле тамеки тартуу, арак ичүү өнөкөт оорулардан организмдин начарлашы түрткү берет. Кээде бронхит дүүлүктүргүч уулуу газ, эфир майлары, чаңдын таасиринен да болот.

Катуу кармаган бронхит

Катуу кармаган бронхитте булчуң эт ооруйт, мурун бүтөт, көкүрөк кысылат. Андан кийин акырындап жөтөл күчөйт, аз болсо да какырык пайда болот, дене ысыйт. Оорулуу догдурдун көрсөтмөсүн так аткарып, гигиеналык талапты сактаган учурда бир нече күндө толук айыгып кетет, кээде көпкө созулуп өнөкөт түрүнө өтүп кетиши мүмкүн. Катуу кармаган бронхитти туура эмес дарылоо, организмдин начарлоосу өнөкөт бронхитке алып келет. Ошондой эле жогорку дем алуу жолунун бат-бат оорушу, бронхтун былжыр челине уулуу газдар, чаң көпкө таасир эткенде да болот. Бронхит кармаган кезде катуу жөтөлөт, боз-жашыл какырык чыгат. Терең дем алганда, жөтөлгөндө көкүрөк ооруйт; катуу басканда, тепкичтен көтөрүлгөндө дем кыстыгат, денеси ысыйт (37,5—38° чейин). Оору басаңдаганда бул белгилер жок болот же аз байкалат. Оору кышында күчөп, көбүнчө башка оорулар менен коштолот. Катуу кармаган бронхитте анын формасы менен стадиясына жараша ар түрдүү дарылар берилет. Төшөккө жатуу, туура тамактануу, жылуу суюктукту көп ичүү (дан куурай кыямы менен чай, сода же минерал суусу кошулган сүт), бышкан картошканын буусу менен дем алуу, бутка горчица ваннасын жасоо жеңилдик берет.

Өнөкөт бронхит

Өнөкөт бронхитти догдур дарылайт, оору күчөп кеткенде ооруканада дарыланат. Оорулуу өз убагында врачка кайрылса дарылоо натыйжалуу болот. Оору күчөгөн кезде дары-дармектен башка оорулууну багууну жана гигиеналык шартты жакшыртып, оорулуу жаткан бөлмө жылуу, кургак жана жакшы желдетилип турулушу зарыл. Катуу жөтөлүп же болбосо деми кыстыгып кеткен учурда оорулууну кроватка же стулга колу менен таянтып отургузат. Какырыкты атайын хлораминдин 5%түү эритмеси бар түкүргүчкө түкүртүү керек. Оору күчөп турган учурда витаминдүү, белоктуу тамак берилет, анткени какырык арбын чыкканда организм белокту көп жоготот. Атайын дарылоо гимнастикасын жасап, туура, терең дем алууга үйрөтүү талапка ылайык.

Бронхиттин алдын алуу

Өнөкөт жана катуу кармаган бронхитти алдын алууда организмди чыңдоонун мааниси чоң. Абада көпкө болуу, суу процедуралары организмдин жугуштуу ооруларга туруктуулугун арттырат. Организмди чыңдоо процедураларын акырындык менен ар кимдин өзгөчөлүгүнө жараша жүргүзүү зарыл. Организмди чыңдоону аба ваннасынан баштоо оң. Бул процедурага көнгөндөн кийин денени адегенде нымдалган андан кийин сууланган сүлгү менен сүртүү, кийинчерээк 30—32° суу, акырындык менен күнүгө температурасы төмөндөтүлгөн суу куюнуш керек. Бронхитти алдын алууда төмөнкү ооруларды: мурундун былжыр челинин сезгениши, тонзиллитти, мурундун кошумча кобулдарынын ооруларын өз убагында дарылоо, абанын булганышына каршы чараларды жүргүзүү зарыл. ,
Өпкө рагы

Рактын молекуласын химиялык терапия кылуу.

Учурда онкологиялык оорулардын ичинен өпкөнүн рак дарты көп катталууда. Бул дарттын келип чыгышына экологиянын бузулушу жана тамеки тартуу бирден-бир себепкер. Адистер акыркы жылдары өпкөнүн рак оорусу жаштардын арасында көбөйүп баратканын белгилешүүдө.

Дүйнө жүзү боюнча өпкөнүн рак оорусу менен жыл сайын 1 млн. 250 миңге жакын жаңы оорулуулар катталат. Анын ичинен миллионго жакыны каза табат. Улуттук онкология борборунун көкүрөк рак оорулар бөлүмүнүн башчысы, медицина илиминин доктору, профессор Мукаш Бейшенбаев өпкөнүн рак оорусунун келип чыгуу себептери тууралуу мындай деди:

- Өпкө рак оорусунун пайда болушунун себептери көп, биринчи себеби бул айлана-чөйрөнүн булганышы, өнөр-жайлардын зыяндуу заттарды бөлүп чыгарган жагы көп таасир берет. Андан тышкары бул оорунун алды алынбай өнөкөткө айланып кетиши, туура эмес, чала дарыланышы да ракка алып келет бара-бара.

Мукаш Бейшенбаев ошондой эле тамеки тарткан адамдарда өпкөнүн рагы менен ооруп калуу коркунучу көптүгүн айта кетти:

- Түздөн-түз фактордун бири тамеки чегүү. Эгерде адамдын тамеки чегүү стажысы 10 жылдан ашык болсо, ошол кишинин өпкө рагы менен ооруп кала турган мүмкүнчүлүгү тамеки чекпеген адамга караганда 25 эсе көп. Ошол киши тамекини таштаса 5 жылдан кийин өпкөнүн рагы пайда боло турган коркунуч эки эсеге гана азаят экен. Он жылдан кийин 5 эсеге азаят. Тамеки таштагандан кийин эки жылдай өпкө тазаланат. Эки жылдан кийин 60-70 пайыз гана калыбына келет экен өпкө.

Бүткүл дүйнөлүк саламаттыкты сактоо борборунун билдирүүсү боюнча, учурда дүйнө жүзүндө 1 млрд. адам, башкача айтканда адамзатынын 29 пайызы чылым чегет. Ошондон улам жыл сайын 5 миллон адам каза табат. “Эргене” коомдук уюмунун төрайымы Таалайгүл Сабырбекова тамекинин зыяндуулугу тууралуу буларды айтты:

- Тамекинин түтүнүндө 4 миң химикалык зат бар, алар – ацетон, мышьяк, фармальдегид, метанол, фенол ж.б. Алардын алтымышы ракка алып келет деп такталган. Бул өпкөгө астан-астан сактала берет дагы, анан өпкөнүн ичиндеги клеткаларга зыяндык алып келет. Анан ал рак клеткасына айланып кетет.

Ош облусуна караштуу Ноокат районунун тургуну Эсенбай Камалов ушу тапта Улуттук онкология борборунда өпкөсүнөн операция болуп жатат. Бейтапка айрым суроолор менен кайрылып, микрофон сунганымда, ал буларды айтты:

- 8-октябрдан бери жатам ооруканада. Июлда жөтөлүп, ысытма чыкты, барып рентгенге түштүм, дарыгерлер өпкөдө шишик бар деген диагноз чыгарышты. Операция 24-октябрда болду. Мен 43 жыл тамеки тарттым. Дарыгерлер ошондон келип чыкты деп айтышты. Азыр химия, нур алдым. Азыр жакшы болуп калдым.

Көп учурда өпкөнүн рак оорусуна кабылгандар оору өтүшүп кеткенде кайрылып жаткандыктан улам бул дарттан каза тапкандардын саны көп болууда. Анын себеби бейтаптар оорунун белгилерин билбегендиктен дешет дарыгерлер. Кыргызстанда эле жыл сайын 600-700 оорулуу катталып, анын 450-500гө жакыны бир жылдын ичинде каза табат. Профессор Мукаш Бейшенбаев оорунун белгилерине токтолот:

- Биринчиден, кургак жөтөл болушу мүмкүн, же какырык чыгышы мүмкүн. Кээде какырык менен кошо кан чыгат. Жөтөл күндөгүдөй эмес, мисалы кургак жөтөл тескерисинче какырык чыккан жөтөлгө, какырык чыккан жөтөл тескерисинче кургак жөтөлгө айланып, дене ысып, антибиотик ичсе жок болуп кетип, токтотуп койсо кайра пайда болгон температуралар, аба жетпей, деми кысылып, шайы кетип, көкүрөгү ооруй баштайт.

Өпкөнүн рагын дарылоодо хирургиялык, нур жана дары менен дарылоо ыкмалары колдонулат. Мукаш Бейшенбаев Улуттук онкология борборунда тилекке каршы медициналык жабдыктар жетишсиз дейт:

- Өпкөнүн рак оорусун текшерүүдө сөзсүз түрдө рентген керек. Азыр борбордогу рентген аппараттын эскилиги жетти. Кайра-кайра өзүбүздүн күч менен оңдоп отурабыз. Томография жок, томографиясыз диагноз коюу мүмкүн эмес. Видео аппарат, цифровой рентген, компьютердик томография дегендер бизде жок. Андан башка азыркы учурдагы заманбап технологияга ээ болууну абдан эңсейбиз. Ошондой мүмкүнчүлүк болсо биздин онкология менен ооругандар утат эле.

Ис (CO же көмүртек кычкылы) – түтүндүн курамына кирген уулуу кошулма. Дээрлик бардык күйүүчү заттар жана материалдар түтөгөндө, быкшып күйгөндө бөлүнүп чыгат.

Ис жана кычкылтек аба менен барып адамдын дем алуу жолдоруна кирет. Өпкөдөн кан тамырларга барганда ис кандагы гемоглобин менен кошулуп, карбоксигемоглобинди пайда кылат.Карбоксигемоглобин кычкылтекти ткандарга, клеткаларга жеткирбей тосмолоп коёт. Гипоксия келип чыгат.

Гипоксия – бүтүндөй организмдин, анын ичинде органдар менен ткандардын кычкылтектин жетишсиздигине кабылган абалы.
Кычкылтектин жетишсиздигинен өзгөчө борбордук нерв системи, жүрөк, боор жана бөйрөк ткандары жабыркайт.

УУЛАНУУНУН БЕЛГИЛЕРИ

Жеңил уулануу
0,08%
Баштын оорусу, аба жетпей муунуу, баш айлануу, көкүрөктөгү оорутуу, кургак жөтөл, кусуу, бир нерселердин көзгө көрүнүп, кулакка угулуусу (галюцинация), артериалдык басымдын көтөрүлүшү

Орточо деңгээлде уулануу
0,32%га чейин
Кыймылдай албай сенейүү (шал болуу абалы), аң-сезимди жоготуу

Оор уулануу
1,2%дан жогору
2-3 дем тартканда эле аң-сезимди жоготуу, карышып-тырышып калуу, дем алуунун бузулуусу (адам 3 мүнөткө жетпей көз жумат)

БИРИНЧИ ЖАРДАМ
Врачты чакыруу

Врач келгенге чейин...
Жеңил ууланууда жабырлануучуга нашатырь спиртин жыттатуу, кофе же күчтүү демделген чай ичирүү
Оор ууланууда жабырлануучуну таза абага алып чыгуу же колдо бар болсо противогаз кийгизүү, жакшыраак дем алуусу үчүн кийимдин үстүнкү топчуларын чечип коюу, тегиз жерге ыңгайлуу кылып жаткызуу, керек деп эсептелсе жасалма дем алдыруу

«УУЛАНБОО ҮЧҮН МЕШТИ УБАГЫНДА ОҢДОТУУ КЕРЕК»
Бишкектеги Ортопедия жана травматология илим изилдөө борборунун токсикология бөлүмүнүн жетекчиси НУРЛАН ИБРАИМОВ:
– Жеке менчик үйлөрдөгү меш, морлордун бузуктугу, газ жабдыктарынын техникалык жактан эрежелерге жооп бербей жатышы ис газына ууланууга себепкер болууда. Коркунучтуусу, бузук мешке көмүр жагып коюп, иске ууланып калуу көбүнчө түнкүсүн болгондуктан, үйдө жаткандар истин жытын сезбей уктай беришет. Андыктан уулануунун алдын алып, бузук меш, газ плита менен түтүктөрүн адистерге көрсөтүп, оңдотуп алуу кажет. Өрттүн айынан да иске ууланбоо үчүн электр өткөргүчтөрүн эрежеге ылайык улап, куроо керек, үйдө тамеки чеккен бойдон уктап калбоо зарыл.
Иске ууланып каза тапкандар да бар. Мурун Сокулук районунун Жал айылында бүтүндөй бир үй-бүлө ууланып көз жумгандыгы коомчулукка жарыяланган. Дагы бир мисал, үч эже-сиңди мешке көмүр жагып уктап калышып, бузук мештен көмүрдүн иси чыга берип, экөөсү ууланып көз жумган. 2013-жылдын 18-июнунда Бишкектин Чыгыш-5 кичи районундагы көп кабаттуу үйлөрдүн биринин подъездинен өрт чыгып, түтүн батирлерге чейин кирген. Натыйжада бизге иске ууланган 6 адам келип түшүп, дарыланган.
2013-жылдын 17-декабрында Аламүдүн районунун Чыгыш айылынын жашоочусу 6 жаштагы баласы менен иске ууланып келди. Алардын уктоочу бөлмөсүнөн өрт чыгып, баласынын 2 буту да күйүп калган экен.

СТАТИСТИКА
(Бишкектеги Ортопедия жана травматология илим изилдөө борборунун токсикология бөлүмүнөн берилген маалымат)

Корутунду

ǀ бап