Voiced and voiceless consonants

ТАТАРСКИЙ ЯЗЫК - ЯЗЫК ДУШИ МОЕЙ

TATAR – THE LANGUAGE OF MY SOUL

 

 

КЕРЕШ

Введение

Introduction

Татар телен өйрәнүчеләр өчен төзелгән уку-укыту комплексы 18 дәрестән тора һәм 130 – 140 сәгатькә исәпләнгән. Дәреслек әзерлек курсы белән башланып китә (6 дәрес). Һәр дәрес берничә аралашу ситуациясен үз эченә ала һәм шуларга бәйле тел һәм сөйләм берәмлекләрен гамәли үзләштерү, коммуникатив күнекмәләрне үстерү максатын куя. Дәреслек ярдәмендә сөйләм эшчәнлегенең төрләренә -тыңлап аңлау, сөйләү, уку һәм язуга өйрәнергә, шулай ук шигырьләр һәм җырлар, татар халык авыз иҗаты үрнәкләре (мәкальләр, санамышлар, тизәйткечләр, әкиятләр) белән танышырга мөмкин. Уку-укыту комплексы дәреслектән һәм аудиокушымтадан гыйбарәт.

***

Учебный комплекс, составленный для изучающих татарский язык, состоит из 18 уроков и рассчитан на 130-140 часов. Учебник начинается с вводного курса (6 уроков). Каждый урок состоит из нескольких ситуаций общения и ставит целью практическое усвоение языковых и речевых единиц, развитие коммуникативных умений. С помощью учебника можно научиться основным видам речевой деятельности - аудированию, говорению, чтению и письму, а также ознакомиться с песнями и стихами, с образцами устного народного творчества (пословицы, считалки, скороговорки, сказки). Учебный комплекс включает в себя учебник и аудиоприложение.

***

The academic manual for the Tatar language learners consists of 18 lessons and can be used for a 130-140 academic hours curriculum. The textbook begins from an introductory course (6 lessons). Each lesson contains several communicative situations and helps to learn certain linguistic and speech units, to develop communication skills. The textbook is a tool for developing the main speech skills – listening comprehension, speaking, reading, and writing. It presents songs and poems, samples of folklore (proverbs, counting rhymes, tongue-twisters, fairytales). The academic manual includes the textbook and a CD.

 

Татар теле дәресләренә рәхим итегез!

Добро пожаловать на уроки татарского языка!

Welcome to the Tatar language lessons!

ЭЧТӘЛЕК.СОДЕРЖАНИЕ. CONTENT

Кереш.Введение. Introduction..........................................................................

1 - 6 нчы дәресләр.Әзерлек курсы .......................................................

1-6 уроки. Вводный курс

Lessons 1-6. Introductory course

Җиденче дәрес. Тел кешене дуслаштыра...............................................

Седьмой урок. Язык сближает людей

Seventh lesson. Language unites people

Сигезенче дәрес. Дус-тату яшибез, укыйбыз да эшлибез................

Восьмой урок. Дружно живём, учимся и работаем…………………………………………

Eighth lesson. We live, study and work together ……………………………………

Тугызынчы дәрес. Китапка рәхмәт әйтәбез ....................................................

Девятый урок. Спасибо говорим мы книге…………………………

Ninth lesson. We thank books ……………………………………………..

Унынчы дәрес. Сәламәт тәндә – сәламәт акыл..................................................

Десятый урок. В здоровом теле – здоровый дух.......................................................................

Tenth lesson. Sound mind in a sound body ………………………………………..

Унберенче дәрес. Спорт һәм ял...................................................................

Одиннадцатый урок. Спорт и отдых..............................................................

Eleventh lesson. Sports and leisure………………………………………..

Уникенче дәрес.Кибеткә барабыз.....................................................................

Двенадцатый урок. Мы идём в магазин...............................................................

Twelfth lesson. We go shopping………………………………………………………..

Унөченче дәрес. Кунакта ....................................................................

Тринадцатый урок. В гостях...............................................................

Thirteenth lesson. Visiting someone………………………………………………..

Ундүртенче дәрес. Татар милли ашлары .................................................................

Четырнадцатый урок. Татарские национальные блюда..........................................................

Fourteenth lesson. Tatar national cuisine………………………………………………..

Унбишенче дәрес. Милли бәйрәмнәрдә күңел ачабыз .....................................................

Пятнадцатый урок. Веселимся на национальных праздниках .................................................

Fifteenth lesson. We have fun at national holidays………………………………………………

Уналтынчы дәрес.Без дуслар белән көчле .............................................

Шестнадцатый урок. Мы сильны своими друзьями................................................

Sixteenth lesson. Our friends are our strength………………………………………………

Унҗиденче дәрес.И Казан, дәртле Казань!.. ..............................................................

Семнадцатый урок. О Казань, кипучая Казань!...................................................

Seventeenth lesson. Oh Kazan, cheerful Kazan!

Унсигезенче дәрес. Мин яратам сине, Татарстан!.......................................

Восемнадцатый урок. Я люблю тебя, Татарстан!..............................................

Eighteenth lesson. I love you, Tatarstan!

Белешмәлек.Справочник. Grammar reference.

 

 

Шартлы билгеләр.Условные обозначения. Reference characters

 

+ Аудиоязманы тыңлагыз.Прослушайте аудиозапись. Listen to the recording.

 

? Сорауларга җавап бирегез. Ответьте на вопросы. Answer the questions.

 

Диалог төзегез. Составьте диалог. Make up a dialogue.

 

Укыгыз. Прочитайте. Read.

 

Монолог сөйләгез. Расскажите монолог. Tell a monologue.

 

Языгыз. Напишите. Write down.

 

Игътибар итегез. Обратите внимание. Pay attention.

 

Истә калдырыгыз. Запомните. Memorize.

 

Үз-үзегезне тикшерегез. Проверьте себя. Check yourself.

 

 

Татар алфавиты.Татарский алфавит. The Tatar alphabet.

Аа Әә Бб	Вв	Гг	Дд	Ее	Ёё	Жж	Җҗ	Зз	Ии	Йй
а ә бэ	вә	гэ	Дә	Е	йо	Жэ	җе	зэ	и	кыска И
Кк Лл Мм	Нн	Ң	Оо	Өө	Пп	Рр	Сс	Тт	Уу	Үү
ка эль эм	Эн	эң		ө	пэ	Эр	эс	тә	У	К
Фф Хх һһ	Цц	Чч	Шш	Щщ	ъ	Ы ы	ь	Ээ	Юю	Яя
эф ха һэ	Цэ	чэ	Ша	ща	калынлык һәм аеру билгесе	Ы	нечкәлек һәм аеру билгесе	э	ю	Я

ӘЗЕРЛЕК КУРСЫ.ВВОДНЫЙ КУРС. INTRODUCTORY COURSE

Беренче дәрес.Первый урок.First Lesson

1. Татар авазларын ничек әйтәбез? Как произносим татарские звуки?

How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы?

How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз? Как произносим и пишем татарские слова?

How to say and write Tatar words?

1. Ничек танышабыз? Как знакомимся?

How to get acquainted?

1. Ничек исәнләшәбез? Как здороваемся?

How to say hello?

1. Ничек сорау бирәбез? Как задаём вопрос?

How to ask questions?

Ничек җавап бирәбез? Как отвечаем?

How to give an answer?

1. Ничек инкяр итәбез? Как отрицаем?

How to express negation?

1. Ничек таныштырабыз? Как знакомим?

How to introduce people?

1. Ничек саубуллашабыз? Как прощаемся?

How to say goodbye?

1.

1. Татар авазларын ничек әйтәбез?Как произносим татарские звуки?

How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы?

How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз?Как произносим и пишем татарские слова?

How to say and write Tatar words?

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

Сузык авазлар.Гласные звуки.Vowels.

 

Аа	Аа	[а°] [а]
Оо	Оо	[о] [о]
Уу	Уу	[у] [w]
Ыы	Ыы	[ы] [ы]
Әә	Әә	[ә]
Ии	Ии	[и]
Өө	Өө	[ө]
Үү	Үү	[ү] [w ]
Ээ	Ээ	[э] [э] [, ]
Ее	Ее	[йэ] [йы] [э]

+ 1. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

а - а а - о а - у а - ы а - ә а - э а - и а - ө а – ү

о - о о - а о - у о - ы о - ә о - э о - и о - ө о - ү

у - у у - а у - о у - ы у - ә у - э у - и у - ө у - ү

ы - ы ы - а ы - о ы - у ы - ә ы - э ы - и ы - ө ы - ү

ә - ә ә - а ә - о ә - у ә - ы ә - э ә - и ә - ө ә - ү

э - э э - а э - о э - у э - ы э - ә э - и э - ө э - ү

и - и и – а и - о и - у и - ы и - ә и - э и - ө и - ү

ө - ө ө - а ө - о ө - у ө - ы ө - ә ө - э ө - и ө - ү

ү - ү ү - а ү - о ү - у ү - ы ү - ә ү - э ү - и ү - ө

э - э э - а э - о э - у э - ы э - ә э - и э - ө э - ү

+ 2. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Лл

Лл

[л]

ал , ул

ил, илле

+3. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Мм

Мм

[м]

алма , малай

мә, мәгез, милли

+4. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Нн	Нн	[н]
Ңң	Ңң	[ң]

Ун, он, мин, әни, эне

Уң, моң, мең, иң

+5. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Рр

Рр

[р]

Алар, урам, урман, урын

Ир, эре, эри, мәрмәр

+6. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Йй

Йй

[й]

Өй, йөри

Ай, май

+7. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Бб	Бб	[б]
Пп	Пп	[п]

Бу, бала, бабай, абый, бер, әби, бәби

Апа, пар, ипи, керпе

+8. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Вв	Вв	[w] [в]
Фф	Фф	[ф]

Авыл, авыр, Вәли, Вәлиулла, вагон, ваза

Фаил, Фаяз, фән, фәнни, фил

+9. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Дд	Дд	[д]
Тт	Тт	[т]

Анда, монда, дүрт, ундүрт, дәфтәр

Булат, ат, алты, алтын, матур, әти, иртә

+10. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Зз	Зз	[з]
Сс	Сс	[с]

Азат, аз, утыз, зур, әз, без, сез, сүз, сүзлек

Салават, су, дус, рус, син, песи

+11. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

 

 

Гг	Гг	[гъ] [г]
Кк	Кк	[къ] [к]

Гали, галим, гаилә, тугыз, гафу итегез, Гүзәл, сигез, инглиз

Туксан, кырык, кыз, көз, күп, күке, күбәләк, ике, сиксән

+12. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Жж	Жж	[ж]
Шш	Шш	[ш]

Жәл, жәлләргә, журнал

Аш, кыш, баш, биш, алтмыш

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

Ж хәрефе рус сүзләрендә генә кулланыла.

Буква ж используется только в русских словах.

The letter ж is used only in Russian words.

+13. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Җҗ	Җҗ	[җ]
Чч	Чч	[ч]

Җылы, җыр, кәҗә, җәй, җир, җиде, җитмеш

Чын, тычкан, чәч, өч, унөч, кич, кичә, кичен

+14. Бармак уенын тыңлагыз һәм яттан өйрәнегез. Прослушайте и выучите наизусть игру “Пальчики”. Listen to the recording and learn the game “Fingers’ by heart.

 

Бу бармак- бабай,

Бу бармак – әби,

Бу бармак - әти,

Бу бармак - әни,

Бу бармак – нәни бәби,

Аның исеме – чәнти!

2.

Ничек танышабыз?Как знакомимся?

How to get acquainted?

+15. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

Мин Алсу.Я Алсу. I am Alsou.

Мин Булат. Я Булат. I am Bulat.

Мин Әнисә ханым. Әнисә Батталова.

Я Аниса ханум. Аниса Батталова

I am Mrs. Anisa. Anisa Battalova.

Мин Әнәс әфәнде. Әнәс Билалов. Я Анас эфенди. Анас Билалов. I’m Mr. Anas. Anas Bilalov.

Мин Динә. Динә Кәримова.Я Дина. Дина Каримова.

I am Ms Dina. Dina Karimova.

(Рис. 5 человек)

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION! әфәнде, ханым, туташ - эндәшү сүзләре. Эфенди, ханум, туташ – этикетные формы обращения. There is no verb to be in the present tense in Tatar, as in the examples above. The Tatar equivalents of the English words Mr., Mrs., Ms. – әфәнде, ханым, туташ are used with first names in Tatar, not with surnames as in English.

+ 16.Тыңлагыз һәм үрнәк буенча диалог төзегез. Прослушайте и составьте диалог по образцу. Listen and мake a dialogue according to the model.

– Таныш булыйк мин – Алсу. Ә син кем?

– Мин Мансур.

– Мин бик шат.

– Мин дә бик шат.

17. Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

– Таныш булыйк. Мин ___________ . Ә Сез кем?

– Мин ____________

– Мин бик шат.

– ______________

3.

Ничек исәнләшәбез?Как здороваемся?

How do we say hello?

+18. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

-Исәнме, Алсу! - Здравствуй, Алсу!

- Исәнме, Динә! - Здравствуй, Дина!

 

Hello, Alsou!

Hello, Dina!

 

(Рис. 2 девушки здороваются).

+ 19.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Исәнмесез! Исәнме! Здравствуйте! Здравствуй! Hello!

Хәерле иртә! Доброе утро! Good morning!

Хәерле көн! Добрый день! Good afternoon!

Хәерле кич! Добрый вечер! Good evening!

Сәлам! Привет! Hi!

20.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Исәнме, ______________!

- Хәерле көн, ______________!

***

- Фәрит абый, хәерле ______________!

- Хәерле иртә, _____________!

***

- Хәерле __________, Рәшидә апа!

- Исәнме, __________!

***

- Сәлам, ___________!

- Сәлам, ___________!

4.

Ничек сорау бирәбез?Как задаём вопрос?

How to ask questions?

Ничек җавап бирәбез?Какотвечаем?

How to give an answer?

+21. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Сез Динәме?

- Әйе, мин - Динә.

- Вы Дина? Are you Dina?

- Да, я Дина. Yes, I am Dina.

- Ә Сез Алмаз әфәндеме?

- Әйе.

- А Вы Алмаз эфенди? Are you Mr. Almaz?

- Да. Yes.

 

***

- Сез Алсу ханыммы?

- Әйе. Мин – Алсу ханым.

 

 

- Вы Алсу ханум? Are you Mrs. Alsou?

- Да, я Алсу ханум. Yes, I am Mrs. Alsou.

 

22.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- ________________?

- Әйе. Мин - Әнәс.

***

- _______________?

- Әйе. Мин - Алсу ханым.

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

-мы/ -месорау кисәкчәләре вопросительные частицы is an interrogative particle.

It is used to make yes/no questions.

5.

Ничек инкяр итәбез?Как отрицаем?

How to express negation?

+23. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Гафу итегез, Сез Динәме?

- Юк. Мин Динә түгел. Мин - Алсу.

- Извините, вы Дина? Excuse me, are you Dina?

- Нет, я не Дина. Я Алсу. No. I’m not Dina. I’m Alsou .

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

юк –нет - no; түгел –не - not

24.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Исәнмесез!

- ________________!

- Сез Фәрит әфәндеме?

- Әйе, _____________

***

-Хәерле көн!

- ____________!

- Син Камиләме?

- Юк. Мин _______________

***

- Хәерле кич!

- _______________!

- Гафу итегез, Сез ____________?

- Әйе, мин _____________

6.

Ничек таныштырабыз?Как знакомим?

How to introduce people?

+25. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Алсу,бу кем?

- Алсу, кто это? Alsou, who is this?

 

- Таныш булыгыз: бу – Динә ха ным.

 

- Познакомьтесь. Это Дина ханум. I’d like to introduce you to Mrs. Dina .

- Ә бу кем?

- Ә бу – Гөлназ.

- А это кто? And who is this?

- А это Гульназ. And this is Gulnaz.

(рис. 3 девушки)

26. Дусларыгыз белән таныштырыгыз. Познакомьте с друзьями. Introduce your friends.

Үрнәк: Таныш булыгыз. Бу – Азат. Бу – Булат. Ә бу – Салават. Бу – Алсу. Ә бу - Айсылу.

27.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- ______________, бу кем?

- Бу ______________

- Ә бу кем?

- _____________

***

- Исәнме!

- ________________!

- Гафу ит, син Әнәсме?

- Әйе, ____________ . Ә син кем?

- ____________ Камилә.

7.

Ничек саубуллашабыз?Как прощаемся?

How to say goodbye?

+28. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте.

Listen, repeat and read.

- Сау булыгыз, Динә!

- Сау бул, Алсу !

- До свидания, Дина! Goodbye, Dina!

- До свидания, Алсу!Goodbye, Alsou!

***

- Исән булыгыз, Дамир әфәнде!

- Исән булыгыз, Ләйсән ханым!

 

 

- До свидания, Дамир эфенди. Take care, Mr. Damir!

- До свидания, Лейсан ханум! Take care, Mrs. Leysan!

***

- Хуш, Диләрә!

- Хушыгыз, Зилә ханым!

- Прощай, Диляра!Goodbye, Dilyara!

-Прощайте, Зиля ханум!Goodbye, Mrs. Zilya!

***

- Хәерле юл, Динә ханым!

- Рәхмәт, Мәдинә!

- Доброго пути, Дина ханум! Have a safe trip, Mrs, Dina!

-Спасибо, Мадина!Thanks, Madina!

(Рис. 2 чел. Прощаются)

29.Дусларыгыз белән саубуллашыгыз. Попрощайтесь с друзьями. Say goodbye to your friends.

- Сау бул, _______________!

- Сау бул, _______________!

***

- _____________, исән бул!

- _____________, хуш!

30. Сүзләр белән диалоглар төзегез. Составьте диалоги со словами. Make up dialogues using the words.

Мин, сез, түгел, юк, кем, исәнмесез, сау булыгыз, сәлам, хәерле көн, хәерле кич.

+31.Шигырьне тыңлагыз һәм сәнгатьле итеп укыгыз. Прослушайте стихотворение и прочитайте его выразительно. Listen to the poem and read it with good intonation.

Мин иртә белән

Өйләргә керәм,

Иптәшләремнең

Хәлләрен беләм:

- Исәнме, Гүзәл!

Исәнме, Рүзәл!

Исәнме, Мәрьям!

Исәнме, Галләм!

Сезгә дусларым

Иртәнге сәлам!

Исәнме, Азат,

Саумы, Салават!

Авырмыйсызмы?

Хәят һәм Булат!

Исәнме, Иркә!

Сәлам, Мәликә!

Хәерле иртә!

Хәерле иртә!

Хәләф Гарданов

+32.Татар исемнәрен тыңлагыз һәм истә калдырыгыз. Прослушайте татарские имена и запомните их. Listen to the Tatar names on the recording and memorize.

Ирләр исемнәре. Мужские имена. Men’s names.

Азат

Азамат

Булат

Вәли

Гали

Илдар

Илдус

Камил

Рамил

Рәшит

Самат

Таһир

Фәрит

Хәмит

Хатын-кыз исемнәре. Женские имена. Women’s names.

Айгөл

Айсылу

Алсу

Алия

Гүзәл

Гөлназ

Зилә

Зөлфия

Динә

Иркә

Мәликә

Ләйсән

Лилия

Камилә

Рәмилә

Рәшидә

Тәнзилә

Фәридә

 

33.Рифмалап исемнәр куегыз һәм диалогларны укыгыз. Свяжите рифмой имена и прочитайте диалоги. Use rhyming names and read the dialogues.

- Исәнме, Булат!

- Сәлам, ___________!

***

- Сәлам, Сөембикә!

- Хәерле көн, __________!

***

- Хәерле көн, Рүзәл!

- Сәлам, __________!

***

- Исәнме, Рәмилә!

Исәнме, __________!

34.Укытучыгыз белән саубуллашыгыз. Попрощайтесь с учителем. Say goodbye to your teacher.

35. Дусларыгызга хәерле юл теләгез. Пожелайте друзьям доброго пути. Wish a safe trip to your friends.

СҮЗЛЕКЧӘ.СЛОВАРИК.VOCABULARY

авыл- деревня- village

аз (әз) –мало- little, few

алар – они - they

абый – 1.старший брат - elder brother; 2. дядя - uncle

авыр – трудный - difficult

алты – шесть - six

алтмыш –шестьдесят - sixty

анда – там - there

апа – 1.старшая сестра - elder sister; 2. тётя - aunt

алтын- золото - gold

ат –лошадь - horse

аш – суп - soup

ә – союз а - and, but (conjunction)

әби – бабушка - grandmother

әйе – да- yes

әфәнде – эфенди, господин- Mr., mister

бабай – дедушка - grandfather

баш – голова - head

бәби – дитя - baby, child

без – мы - we

бер – один - one

бик – очень - very

биш – пять - five

бу – это - this

гаилә - семья - family

галим - учёный - scientist, scholar

гафу итегез - извините - excuse me

гүзәл - красивый - beautiful

дәфтәр - тетрадь - notebook

дус - друг - friend

дүрт - четыре - four

егерме - двадцать - twenty

жәл - жаль - pity

жәлләргә - жалеть - to pity

җәй – лето- summer

җиде – семь- seven

җил – ветер- wind

җитмеш –семьдесят- seventy

җылы – тёплый- warm

җыр – песня- song

җырлый – поет- sings

зур – большой- big

ике – два- two

ил – страна- country

илле – пятьдесят- fifty

инглиз – английский- English

иртә – утро- morning

исән булыгыз – 1. до свидания- take care; 2. будьте здоровы- bless you

исәнме –здравствуй- hello, hi

исәнмесез – здравствуйте- hello

исәнләшергә – здороваться- to say hello, greet

йорт –дом- house

йөз – сто- hundred

йөри – ходит- walks

кәҗә -коза- goat

кем – кто- who

керпе – ёж- hedgehog

кич – вечер- evening

кичен – вечером- in the evening

кичә – вчера- yesterday

көз –осень- autumn, fall

көн – день- day

күбәләк- бабочка- butterfly

күке – кукушка – cuckoo

күп – много- many, much

кыз – девочка,дочь- деgirl

кырык – сорок- forty

кыш – зима- winter

малай – мальчик-boy

матур – красивый-beautiful

мәрмәр –мрамор-marble

мең – тысяча-thousand

мин – я - I

монда – здесь-here

моң – мелодия-melody

өй – дом-home

песи – кошка-cat

рус- русский- Russian

саубуллашырга – прощаться-to say goodbye

сау булыгыз – до свидания-вgood bye

сәлам – привет-hi

сез – вы-you

сеңел –младшая сестра-younger sister

сигез – восемь-eight

сиксән – восемьдесят-eighty

син – ты-you

су – вода- water

сүз –слово-word

сүзлек –словарь-dictionary

танышырга – знакомиться- to get acquainted

тугыз –девять- nine

туксан – девяносто-ninety

туташ –девушка- Ms., miss

түгел –не-not

тычкан – мышь- mouse

ул – 1. он- he/she/it; 2.сын- son

ун –десять-ten

уң –правый- right

үрнәк – пример, образец-example, model

фән – наука - science

фәнни- научный - scientific

фил – слон- elephant

ханым – госпожа-Mrs., mistress

хәерле –добрый- good, safe

хушыгыз –прощайте-good bye

чәй – чай-tea

чәч – волосы- hair

чын – настоящий - real

шат – рад-glad

эне – младший брат-younger brother

эри – тает-melts

эт –собака- dog

юк – нет-no

юл – дорога- road

яз –весна-spring

ӘЗЕРЛЕК КУРСЫ.ВВОДНЫЙ КУРС.INTRODUCTORY COURSE

Икенче дәрес.Второй урок.Second Lesson

1. Татар авазларын ничек әйтәбез? Как произносим татарские звуки? How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы? How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз? Как произносим и пишем татарские слова? How to say and write Tatar words?

2. Хәлләр турында ничек сорыйбыз? Как спрашиваем о делах? How to ask ‘How are you?’

3. Предмет турында ничек сорыйбыз? Как спрашиваем о предмете? How to ask about an object?

4. Предметның кемнеке булуы турында ничек сорыйбыз? Как спрашиваем о принадлежности предмета? How to ask who an object belongs to?

5.Кешенең һөнәре турында ничек сорыйбыз? Как спрашиваем о профессии человека? How to ask about a person’s profession?

6. Татарча ничек гафу үтенәбез? Как просим прощения по-татарски? How to apologize in Tatar?

7. Татарча ничек рәхмәт әйтәбез? Как благодарим по-татарски? How to say thank you in Tatar?

1.

Татар авазларын ничек әйтәбез?Как произносим татарские звуки? How to pronounce Tatar sounds?

Татар хәрефләрен ничек язабыз? Как пишем татарские буквы? How to write Tatar letters?

Татар сүзләрен ничек әйтәбез һәм язабыз? Как произносим и пишем татарские слова? Haw to say and write Tatar words?

+1. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Хх	Хх	[х]
Һһ	Һһ	[һ]

Ханым, хатын, хатын-кыз, хәерле, рәхмәт, Рәхим

Таһир, Заһир, һава, һәм, һәр, һәрвакыт, һөнәр, Зөһрә

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

Ц, щ хәрефләре рус сүзләрендә генә кулланыла. Буквы ц, щ используются только в русских словах.The letters ц, щ are used only in Russian words.

+2. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Цц	Цц	[ц]
Щщ	Щщ	[щ]

Цирк, циркуль

Щи, щётка

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

я, ю, е хәрефләре сүз башында яки сузык аваз алдында ике аваз белдерәләр. Буквы я, ю, е обозначают два звука в начале слова или перед гласным звуком.

The letters я, ю, е represent two sounds when they come in the beginning of a word or before a vowel.

+3. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Яя	Яя	[йә] [йа]
Юю	Юю	[йү] [йу]
Ее	Ее	[йэ] [йы] [э]

Яз, яңа, яңгыр, яшел, яшь

Юа, юк, юл, юеш

Ел, елан, егерме, кәеф, кием

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ! ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

Яңгырау һәм саңгырау тартык авазлар. Звонкие и глухие согласные звуки.

Voiced and voiceless consonants.

б в г гъ д ж җ з й л м н ң р [w] ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ ↓ п ф к къ т ш ч с щ х һ ц [,] (һәмзә) ъ(калынлык һәм аеру билгесе) һәм ь (нечкәлек һәм аеру билгесе)хәрефләре аваз белдермиләр: мәкаль, сәгать, көньяк, кулъяулык, ашъяулык. Буквы ъ(разделительный твёрдый знак) иь(разделительныймягкий знак)не обозначают звуков.The letters ъ (the hard sign), ь (the soft sign) do not represent a sound as shown in the examples. һәмзә авазы -звук гамза -hamza sound (glottal stop):тәэсир[тә’сир],тәэмин итү[тә’минитү] .

+4. Нечкә әйтелешле сүзләрне тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте мягкопроизносимые слова. Listen, repeat and read words with soft sounds.

Әни, әти, әби, эне, сеңел, әфәнде, бер, ике, өч, дүрт, биш, җиде, сигез, егерме, илле, җитмеш, сиксән, йөз, кем, көн, эт, песи, гүзәл, дәфтәр, түгел, җир, һәм, яшел, кием, хәерле.

+5. Калын әйтелешле сүзләрне тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте твёрдопроизносимые слова. Listen, repeat and read words with hard sounds.

Алар, ул, туташ, ханым, бабай, апа, абый, дус, җылы, пылау, тугыз, туксан, һава, яңа, яңгыр, юа, юл.

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

а, о, у, ы сузык авазлы сүзләр калын әйтеләләр (укытучы, авыл, борын); ә, и, ө, ү, эсузык авазлы сүзләр нечкә әйтеләләр (сиксән, дәрес, күзлек);

татарские слова с гласными звуками а, о, у, ы произносятся твёрдо (укытучы, авыл, борын); со звуками ә, и, ө, ү, э - мягко (сиксән, дәрес, күзлек);

in the Tatar language, words containing back row vowels а, о, у, ы are pronounced as hard words (укытучы, авыл, борын); words with front row vowels ә, и, ө, ү, э are pronounced as soft words(сиксән, дәрес, күзлек).

+6.«Махира» шигырен тыңлагыз һәм ятлагыз. Прослушайте стихотворение «Махира» и выучите наизусть. Listen to the poem “Makhira” and learn it by heart.

Диск 5 №38

2.

Хәлләр турында ничек сорыйбыз?Как спрашиваем о делах?

How to ask ‘How are you?’.

+ 7. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Хәлләр ничек, Алия?

- Рәхмәт, Лилия, яхшы.

- Как дела, Алия? How are you, Alia?

- Спасибо, Лилия, хорошо! Good, thank you, Lilia.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Хәлләр ничек? (Нихәл? Ни хәлләр бар?)– Как дела? - How are you?

Яхшы (әйбәт) – -хорошо- good

Бик яхшы (бик әйбәт) – -очень хорошо - very good

Шәп -отлично- great

Начар –плохо - bad

Начар түгел –неплохо - not bad

Ярыйсы –нормально-OK

Уртача –средне - so-so

Беркөе –по-прежнему- fine

Барысыннан да яхшырак– лучше всех - best of all

Ал да гөл – всё отлично- great, excellent

8.Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк: - Хәлләр ничек, Рәмилә?

- Бик яхшы. Рәхмәт, Камилә.

+9. Диалогларны тыңлагыз һәм истә калдырыгыз. Прослушайте диалоги и запомните. …………….

- Хәлләр ничек, кызым?

- Рәхмәт, әни, яхшы.

***********

- Хәлләр ничек, улым?

- Әйбәт, рәхмәт.

*************

- Ни хәлләр, әби?

- Рәхмәт, улым, беркөе.

*************

-Нихәл, Азат?

-Ал да гөл, рәхмәт!

*********

- Ләйсән, сәлам!

- Сәлам, Булат!

- Хәлләр яхшымы?

- Ярыйсы, рәхмәт.

10.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Хәлләр ничек, .....................................?

- ...................., рәхмәт, ...........................

***

- Исәнме, ....................................!

- Исәнме, .................................!

- Хәлләр ничек, ............................?

- .......................................

3.

Предмет турында ничек сорыйбыз?Как спрашиваем о предмете?

How to ask about an object?

+11. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Бу нәрсә?

- Бу – дәфтәр.

- Что это? What is this?

- Это тетрадь. This is a notebook.

*********************

- Бу китапмы?

- Әйе, бу – китап.

- Это книга? Is this a book?

- Да, это книга. Yes, this is a book.

 

- *********************************

- Бу сөтме?

- Юк. Бу – чәй.

- Это молоко? Is this milk?

- Нет. Это чай. Not. Tthis is tea.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ! ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

Кем, нәрсә - сорау алмашлыклары. Кто, что – вопросительные местоимения.

who, what- are interrogative pronouns.

 

12.Укыгыз. Прочитайте. read.

Бу - өй. Бу – тәрәзә. Бу - ишек. Бу – түшәм. Бу – идән. Бу - өстәл. Бу –урындык. Бу – карават. Бу – диван.

рис. Дом, окно, дверь, потолок, пол, стол, стул, кровать.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ! ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

өй –дом-home

тәрәзә –окно - window

ишек –дверь- doot

түшәм –потолок -ceiling

идән –пол- floor

өстәл –стол-table

урындык – стул - chair

карават –кровать- bed

диван –sofa

13.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- .....................................?

- Бу – урындык.

- Ә бу .............................?

- Ә бу - ....................

***

- ............................?

- Юк. Бу дәфтәр түгел.

- .............................?

- Әйе. Бу – журнал.

ИГЪТИБАР ИТЕГЕЗ!ОБРАТИТЕ ВНИМАНИЕ! PAY ATTENTION!

Татар телендә хайваннарга һәм кошларга карата нәрсә соравы бирелә.

В татарском языке по отношению к животным и птицам задаётся вопрос что.

The question what is used in Tatar when we ask about animals and birds.

+14. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Бу нәрсә?

- Бу – эт.

- Ә бу нәрсә ?

- Бу - песи.

- Что это? What is this?

- Это собака. This is a dog.

- А это что? And what is this?

- Это кошка.This is a cat.

(Рис. Кошка, собака)

15.Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

- ...........................?

- Бу – тычкан.

- Ә бу .....................?

- Ә бу – песи.

- .........................?

- Әйе. Бу – эт.

16.Рәсемнәргә карагыз һәм предметларны атагыз. Посмотрите на рисунки и назовите предметы. Look at the pictures and name the objects.

Үрнәк: Бу – ишек.

Рис. Стол, кровать, ваза, книга, тетрадь, молоко, чай, стул, одежда.

17.Рәсемнәргә карагыз, хайваннарны һәм кошларны атагыз. Посмотрите на рисунки и назовите животных и птиц. Look at the pictures and name the animals and birds.

Үрнәк: Бу – эт.

Рис. Лошадь, коза, кошка, собака, гусь, индюк, мышь.

18.Рәсемнәргә карагыз һәм ел фасылларын атагыз. Посмотрите на рисунки и назовите времена года. Look at the pictures and name the seasons.

Үрнәк: Бу – җәй.

Рис. Зима, весна, лето, осень.

4.

Предметның кемнеке булуы турында ничек сорыйбыз?Как спрашиваем о принадлежности предмета?How to ask who an object belongs to?

+19. Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Бу китап кемнеке?

- Бу китап Алсуныкы.

- Ә бу дәфтәр кемнеке?

- Бу дәфтәр Гүзәлнеке.

 

- Чья эта книга? Whose book is it?

- Это книга Алсу. This book is Alsou.’s.

- Чья эта тетрадь? Whose notebook is it?

- Это тетрадь Гузели. This notebook is Guzel’s.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ! ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

-ныкы/ -неке –тартым кушымчалары - аффиксы принадлежности- are possessive endings.

20.Укыгыз. Прочитайте. Read.

Бу папка Салаватныкы. Бу журнал Лилиянеке. Бу телефон Ләйсәннеке. Бу рюкзак Русланныкы.

(Р