Мегаобучалка Главная | О нас | Обратная связь


Научный урководитель - Очур Т.Х., к.ф.н., старший преподаватель кафедры тувинского фольклора и литературы



2015-11-20 580 Обсуждений (0)
Научный урководитель - Очур Т.Х., к.ф.н., старший преподаватель кафедры тувинского фольклора и литературы 0.00 из 5.00 0 оценок




 

Тываныӊ база бир онзагай булуӊу ‒ Бай-Тайганыӊ Кызыл-Даг суур. Оон дыка хѳй ат алдарлыг ус-шеверлер үнген. Ус-шеверлерден аӊгыда Тываныӊ алдарлыг ажылдакчылары база бар: К.М. Саая, Х.К Тойбу-Хаа, В.Ш. Салчак, А.Х. Салчак, А.Х. Анчымаа Ү.Ш. Кандан дээш оон-даа ѳске. Оларныӊ аразындан Тыва АССР-ниӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы, ССРЭ-ниӊ Чогаалчылар эвилелиниӊ кежигүнү ‒ Салчак Кѳк-Каракович Самба-Люндуп.

С.К-К. Самба-Люндуптуӊ допчу-намдарынга болгаш ооӊ чогаадыкчы ажыл-чорудулгазыныӊ дугайында ажылдар шоолуг-ла шинчилеттинмээн, ынчангаш ону шинчилээри чугула.

Салчак Кѳк-Каракович Самба-Люндуп 1916 чылдыӊ декабрь 31-де Бай-Тайганыӊ Кѳѳп-Сѳѳкке мал, тараа ажылдыг бѳдүүн ѳг-бүлеге тѳрүттүнген. Ачазы ‒ Салчак Кѳк-Карак Тайгырович, авазы ‒ Салчак Серен Дамановна. Ада-иези ону бичиизинде чаптап, чассыдып Самба деп адап турганнар. Самба-Люндуптуӊ бичиизинден тура кады ѳскен дуӊмалары: Сазаӊмай, Тоня, Алексей, Бичии-Уруг.

Самба сес-тос хар чеде бээрге, Кѳп-Сѳѳк хүрээзиниӊ улуг лама башкыларыныӊ аразынга ѳѳредири-биле аппарып каан. Ону ажыл-амыдыралга, бижик-билигге ѳѳреткен баштайгы башкызы, эрги Кѳп-Сѳѳк хүрээзиниӊ ламазы – Күжүгет Сенээевич Дажы-Балбар. Самбаны ѳѳредип турган башкызы улуг назылааш чок апарган соонда, ол Кызылче дургуннап чорупкаш, улуштыр ону 12 харлыг турда Маслов деп эртемден Москваже эдертип алган. Ол бодунуӊ кызылы-биле эртем-билигни чедип алган.

Самба-Люндуп Москвага Чѳѳн чүктүӊ ажылчы чоннарыныӊ коммунистиг университедин дооскан. А.М. Горький аттыг литература институдунга ѳѳренип чораан - деп тыва литературанын антологиязында бижээн.

С. К-К. Самба-Люндуп «Аревэ шыны» солуннуӊ редакторунга, ТАР-ныӊ Биче Хурал Президиумунуӊ секретарынга, Тываныӊ Каттышкан парлалга чериниӊ эргелекчизинге, Тываныӊ ном үндүрер чериниӊ директорунга, «Шын» солуннуӊ редакциязынга ажылдап чораан.

С. К-К. Самба-Люндуптуӊ чогаадыкчы ажыл-чорудулгазын Тѳрээн чурт бедии-биле үнелээш, аӊаа Тыва АССР-ниӊ культуразыныӊ алдарлыг ажылдакчызы деп хүндүлүг атты тывыскан.

1945 чылдан бээр ССРЭ-ниӊ Чогаалчылар эвилелиниӊ кежигүнү чораан.

Салчак Самба-Люндуп шүлүкчү, очеркист, очулдурукчу бооп тыва литературуныӊ литератураныӊ тѳѳгүзүнде арткан. Ол чогаал ажылын 1937 чылда эгелээн. Чогаал ажылындан аӊгыда тыва школаларныӊ баштайгы ѳѳредилге номнарын чогаадырынга болгаш редакторлаарынга идепкейлиг киришкен. VII класстыӊ «Тѳрээн чогаал» номунуӊ автору.

Салчак Самба-Люндуп — ш ү л ү к ч ү. Ооӊ шүлүктери «Шын» солуннуӊ аӊгы-аӊгы номерлеринге удаа-дараа үнгүлеп турган. «Тѳрээн чуртум», «Колхозчу мен башкым кѳрдүм», «Тайбыӊ», «Колхоз оруун шилип алдым» (1952), «Селемем», «Картошканыӊ хомудалыӊ хомудалы» (1957), «Картошканыӊ хомудалы» (1957), «Чүрээм билди» (1961), «Болгария дугайында шүлүктер», «Ылгалдыын» (1963), «Өѳрбейн канчаар» (1964), «Чүрээм чылаан», «Кызыл тук» (1965), «Шооча быжыг» (1967), «Чаартыкчы дарга» (1968), «Частыӊ медээчизи» (1972) деп шүлүктери чырыкче үнген.

Самба-Люндуп — п уб л и ц и с т. «Аревэ шыны» болгаш «Шын» солуннарга хѳй чылдарда редакторлаан. Ооӊ бижээн очерктери: «Мастер» (1965), «Тѳлептиг оглу» (1970).

Самба-Люндуп — о ч у л д у р у к ч у. Ол А.С. Пушкинниӊ «Капитан уруу», Н.Гогольдуӊ «Ревизор», В.Катаевтиӊ «Полкунуӊ оглу» деп чогаалдарын тыва дылче очулдурган.

Теория талазы-биле ажылы«Социалистиг реализм». Бо ажылында тыва литератураныӊ айтырыгларын теория талазы-биле сайгарып кѳѳрүнүӊ оралдажыышкынын кылган. Автор дайын үезинде бижиттинген чамдык проза болгаш шүлүк чогаалдарын сайгарып тура, тыва литература социалистиг реализмниӊ чогаадыкчы туруштарында турар деп түӊнелди кылган [Калзан, Хадаханэ, Куулар 1975: 88]. Ол дыка хѳй аныяк авторларны чогаал оруунче үдеп киирген.

С. Самба-Люндуп 1959 чылда «Шын» солунга «Чогаал теориязынга билигни бедидер» деп статьяада, редакцияга келген шүлүктерни сайгарып, анализтеп турар. Бо ажылында Бай-Тайгадан С. Маӊнайныӊ «Улуг-Шуюм», Улуг-Хемден С. Чалзыптыӊ «Байлакшылдыг колхозувус», Чѳѳн-Хемчиктен Т. Таняныӊ «Чеди чылдыӊ планывыс» дээш оон-даа ѳскелерниӊ шүлүктерин сайгарган.

Салчак Кѳк-каракович Самба-Люндуп тыва культураныӊ болгаш эртемниӊ эге таваан салышкан. Ол бичиизинден тура Кѳп-Сѳѳк хүрээзинге хуурактап чорааш, Москвага барып эртем билигни чедип алган. Тыва сѳстүӊ база бир шылгараӊгай ѳгбези ‒ Салчак Кѳк-Каракович Самба-Люндуп. Ол тыва чоннуӊ чечен чогаалыныӊ ак ѳѳн ѳглешкен, онзагай салым-чаяанныг чогаалчыларныӊ баштайгы оруунга ооӊ буянныг улуг үлүг-хуузун киириштирген, ТАР-ныӊ чогаалчылар эвилелиниӊ таваан салышкан.

Салчак Кѳк-Каракович Самба-Люндуптуӊ эвээш-биче-даа болза парлаттынган ажылдарын чырыкче үндүрүп, ооӊ ат-сывын ѳрү кѳдүрүп, сайгарар болзувусса эки деп бодаар-дыр бис. Бистиӊ улуг ѳгбевис, чогаалчывыс амгы үеде ат-сывы шоолуг-ла билдинмези хомуданчыг.

Келир үеде бистиӊ ажы-тѳлүвүс шаандагы улуг ѳгбелеривисти, чогаалчыларывысты эки билир болза эки деп бодаар мен. Ынчангаш мээӊ эвээш биче-даа болза, ооӊ дуӊмазы Хертек Бичии-Уруг Дамановнадан дыӊнап бижээн материалым ооӊ допчу намдарын болгаш ажыл-чорудулгазын улаштыр шинчилээринге дузалыг боор деп түӊнедим.

Ажыглаан литература даӊзызы:

1. Тыва литератураныӊ антологиязы. ‒ Кызыл, 1984. ‒ Ар.17-19.

2. Тыва литератураныӊ тѳѳгүзүнүӊ очерктери. ‒ Кызыл,1975. ‒ Ар.63-65.

 

Инфарматор:

Самба-Люндуптун дунмазы ‒ Хертек Бичии-Уруг Дамановна. Ол бистиӊ суурувустуӊ хүндүлуг хоочун чурттакчызы. 1923 чылдыӊ март 8-те тѳрүттунген.

2008 чылда мѳчээн.

 



2015-11-20 580 Обсуждений (0)
Научный урководитель - Очур Т.Х., к.ф.н., старший преподаватель кафедры тувинского фольклора и литературы 0.00 из 5.00 0 оценок









Обсуждение в статье: Научный урководитель - Очур Т.Х., к.ф.н., старший преподаватель кафедры тувинского фольклора и литературы

Обсуждений еще не было, будьте первым... ↓↓↓

Отправить сообщение

Популярное:



©2015-2024 megaobuchalka.ru Все материалы представленные на сайте исключительно с целью ознакомления читателями и не преследуют коммерческих целей или нарушение авторских прав. (580)

Почему 1285321 студент выбрали МегаОбучалку...

Система поиска информации

Мобильная версия сайта

Удобная навигация

Нет шокирующей рекламы



(0.009 сек.)