Саннарны ничек кулланабыз? 7 страница

Ышанма

Сиңа миннән хәбәр китерсәләр,
«Ул егылган арып», — дисәләр,
Син ышанма, бәгърем!
Мондый сүзне
Дуслар әйтмәс, якын күрсәләр...

Сиңа миннән хәбәр китерсәләр,
«Алмаштырган илен»,— дисәләр,
Син ышанма, бәгърем!
Мондый сүзне
Дуслар әйтмәс, мине сөйсәләр.......

Сиңа миннән хәбәр китерсәләр,
«Муса инде үлгән»,— дисәләр,
Син ышанма, бәгърем!
Мондый сүзне
Дуслар әйтмәс, сине сөйсәләр...

Муса Җәлил

5.

Татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән ничек файдаланабыз?Как используем образцы татарского речевого этикета?

How to use samples of Tatar speech etiquette?

+26.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

Үтенеп сорыйм, бу укытучының телефон номерын әйтегезче.Убедительно прошу, скажите, пожалуйста, номер телефона этого учителя.Could you tell me please this teacher’s telephone number.

Зинһар өчен, ачуланмагыз, мин бераз соңга калдым.Пожалуйста, извините, я немного опоздал. Please don’t be angry, I’m a little late.

Борчылмагыз, барысы да яхшы булыр.Не беспокойтесь, всё будет хорошо. Don’t worry, everything will be all right.

Чын күңелдән шатлыгыгызны уртаклашам.От всей души разделяю вашу радость. I am sincerely glad to share your joy.

Мин Сезгә ярдәмегез өчен шундый рәхмәтле!Я Вам так благодарна за помощь! Thank you so much for your help!

27. Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Зинһар өчен, гафу итегез, ..........................? Әйтә алмассызмы, ...................................? Игътибарыгыз өчен рәхмәт, Сез ............................ Мөмкин булса, ..................................... Сорарга ярыймы, ...................... Сорарга рөхсәт итегезче, .......................? Без Сезгә бик рәхмәтле, чөнки .....................

28. Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Вакытым булмаса да, сезгә (ярдәм итәргә). Француз егете Пьер Казанга татар телен өйрәнү өчен (килергә). Мин әйткән сүзләрне дусларым беркайчан да (онытырга). Һәр ел җәен алар (сәяхәт итәргә). Кичә мин соң кайттым, чөнки дустымның туган көнендә (булырга). Гафу итегез, без бу биремне (яза башларга) әле. Дустым бу романны ике көндә (укып чыгарга). Минемчә, алар бу бүләкне синең өчен (сатып алырга).

29. Сүзләр белән җөмләләр языгыз. Напишите предложения со словами. Write sentences with these words.

Гафу үтенәм, зинһар өчен, әйтегезче, кабатла әле, сез беләсезме, борчылмагыз, таныш булыйк, мөмкин булса, сорарга ярыймы.

6.

Кирәклекне ничек белдерәбез?Как выражаем необходимость?

How to express necessity or lack of necessity?

+30.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Синең бүген китапханәгә барасың бармы?

-

-

-

-

- Әйе, барасым бар.

-

-

- Тебе нужно идти сегодня в библиотеку? Do you need to go to the library today?

- Да, мне нужно идти.Yes, I need to go.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Нишлисең бар?Минем барасым бар (юк), минем киләсем бар (юк)- кирәклекне белдерә торган аналитик фигыльләр – аналитические глаголы, выражающие необходимость -analytical verbs expressing necessity

31.Үрнәк буенча әйтегез. Скажите по образцу. Say according to the model.

Үрнәк: Бүген хат язасым бар.

Иртәгә синең кая ......................? Дәресләр беткәч, безнең китапханәгә .......................... Кич белән аның яңа дуслары белән ..................... Өйгә кайткач, сезнең ..........................? Якшәмбе көнне минем ............................

32. Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог.Complete the dialogue.

- Бүген синең кая ...............................?

- .................. барасым бар.

- Сәгать ........................?

- Минемчә, .....................

33.Үрнәк буенча җавап бирегез. Ответьте по образцу. Answer the questions according to the model.

Үрнәк: Бүген минем кибеткә барасым юк.

Иртәгә синең бассейнга барасың бармы? ........................... Аның дустына хат язасы бармы? .............................. Бүген аларның бу кешене күрәселәре бармы? ............................. Сезнең җавап бирәсегез бармы?.......................... Аларның авылга китәселәре бармы?............................. Кичен синең дәресләр әзерлисең бармы?......................... Сезнең кая да булса шалтыратасыгыз бармы?............................ Аның нәрсә дә булса аласы бармы?............................

34.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Минем (китәргә) бар, синең (сөйләргә) бар, аның (җавап бирергә) юк, безнең (кабатларга) бар, сезнең (язарга) юк, аларның (килергә) бар.

35.Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

язасы

аласы

Аның нәрсәукыйсыбар?

пешерәсе

тыңлыйсы

36.Үрнәк буенча әйтегез. Скажите по образцу. Say according to the model.

Үрнәк: сары алмалар

Кызыл ............., яшел ..............., зәңгәр ................, соры ................., кара ................, ап-ак ................, коңгырт ................, шәмәхә .................

37.Сүзләрнең антонимнарын әйтегез. Скажите антонимы слов. Say antonyms of the words.

Саран - ............, ак - ............, алдым - ........., иске - ...................., кыйбат - .......... кердем -.......

38.Сораулар куегыз һәм укыгыз. Поставьте вопросы и прочитайте. Make up and write down questions.

.................? Китәсебез бар. ....................? Күңел ача. ...............? Танышты. .................... ? Аралашучан. ...................? Игътибар. ................... Аралаштылар. ................ ? Әйтсен. .......................? Хөрмәт итәргә.

39.Үрнәк буенча әйтегез.Скажите по образцу. Say according to the model.

Үрнәк: Дустым миннән юмартрак.

Мин дустымнан ......................... Бабам әбиемнән ......................... Алсу барысыннан да ..................... Без алардан .................... Син бездән ......................

Апам абыемнан ......................

40.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Безнең кибет........ барасыбыз бар. Аның дәресләр....... әзерләнәсе бар. Аларның сәгать дүрт........ китәселәре бар. Дустымның әнисе........... шалтыратасы бар. Укучыларның сораулар......... җвап бирәселәре бар.

41.Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк:

- Кесә телефоның бармы?

- Бар.

- Номерың ничек?

- 89276543210. Ә синеке?

- Минеке - 89059871234.

+42.“Нәни дуслар” җырын тыңлагыз һәм өйрәнегез. Прослушайте песню “Маленькие друзья” и выучите. .......................

+43.“Сертотмас үрдәк” әкиятен тыңлагыз һәм сөйләгез. Прослушайте сказку “Болтливая утка” и расскажите...........................

 

СҮЗЛЕКЧӘ.СЛОВАРИК.VOCABULARY

Барлык- все-everybody

бөтен – все-everything

буын – поколение-generation

гадәти –обычный-ordinary

гадел –справедливый-fair

дусларча –по-дружески- in a friendly way

җаваплы –ответственный- responsible

җитди –серьезный-serious

игътибарлы – внимательный-attentive

кирәклек-необходимость-necessity

рәсми- официальный-official

саран –скупой-mean, greedy

сөйләм –речь-speech

тупас –грубый-rude

тыйнак – скромный- modest

тырыш – старательный- diligent

үзсүзле – своенравный- wilful

уртаклашырга – разделять – to share

файдаланырга – пользоваться- to use

һәр – каждый- every

һәрбер – каждый-each

һәркем –каждый- everyone

эш – работа, дело- work, deed

эшчән – трудолюбивый- hardworking

юмарт – щедрый- generous

ялкау –ленивый- lazy

яуларга-завоевать-conquer

ҮЗ-ҮЗЕГЕЗНЕ ТИКШЕРЕГЕЗ!ПРОВЕРЬТЕ СЕБЯ! CHECK YOURSELF!

 

+1. Дикторның сорауларын тыңлагыз һәм пауза вакытында җавап бирегез. Прослушайте вопросы диктора и ответьте на них в паузу. Listen to the questions on the recording and answer in pauses.

Син көн саен кемнәр белән аралашасың?

.........................................................

Сиңа нинди кешеләр белән аралашу ошый?

..................................................................

Әңгәмәдәшеңне кызыксындыру өчен, нишләргә кирәк?

.......................................

Син аралашучан кешеме?

................................................

Дусларың белән нәрсәләр турында сөйләшәсең?

............................................

Синеңчә, кешеләрнең күңелен яулау өчен, нинди булырга кирәк?

.......................................................................................

2. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Дустың белән син кайчан таныштың? Дустың нинди кеше? Сиңа дустың ни өчен ошый? Синеңчә, татарлар аралашучанмы? Сиңа нинди кешеләр белән аралашу җиңел? Синеңчә, яңа дусларны кайда табарга мөмкин? Синеңчә, нинди кешеләрне күбрәк хөрмәт итәләр? Синеңчә, иң яхшы дус нинди булырга тиеш?

3.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Кая? Дустымның туган көне ...... Кайда? “Әкият” кафесы.......... Кайчан? Октябрь ае.......... Кемнән? Дустым.......... Кемгә? Дустым......... Кемнең? Дусларым......... Сәгать ничәдә? Ун...... Сәгать ничәгә кадәр? Кичке ун..... кадәр. Кайсы бәйрәмне? Яңа ел бәйрәме......

4.Җөмләләрнең башын языгыз. Допишите начало предложений. Write the beginning of the sentences.

..................... телефоннан сөйләштек. ................... аралашу бик кызыклы булды. ................... күп телләр белә.. ..................белән таныштырдым. ................ иртәгә киләчәкләр. ............................. игътибарлы, сабыр булырга тиеш. ...................... бик ошады. .................................., шуңа күрә ул тагын килергә булды.

5.Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Кешеләрне үзеңә карату өчен, ..........................Дустымны очраткач, мин ...................... Яңа танышым бик кызыклы кеше , чөнки ........................... Алар Казанга беренче тапкыр килгәннәр, шуңа күрә .................... Башка шәһәрдән килгән дустыма шәһәребез бик ошады, һәм ул ................... Танышым телләр өйрәнергә ярата, чөнки ......................... Татар кешеләре турында ..................................

6.Дөрес җавапны табыгыз. Найдите правильный ответ. Find the correct answer.

Соңга калуым ...... гафу итегез.

1) турында 2) өчен 3) кадәр

Мин транспорт...... танышырга яратмыйм.

1) – та 2) – тә 3) –да

Әңгәмәдәшем.... күп сораулар бирдем.

1) - гә 2) – кә 3) –ә

Минемчә, дустым миннән игътибарлы......

1) –рак 2) – рәк 3) – ук

7.Дөрес языгыз. Напишите правильно.

Write it correctly.

-ракяки–рәк

якын…

җитди…

аралашучан…

-даяки–дә

кафе…

машина…

урам…

8. Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Бүген кичен дустым белән (очрашырга) бар. Танышым Германиядән хат (язарга). Бүген минем шугалакка (барырга) килә. Дусларым белән футбол турында (сөйләшергә) яратабыз. Һәр көнне дустым белән телефоннан (аралашырга). Соң булса да, дусларыбыз белән кинодан соң дискотекага (барырга) булабыз. Бүген кичен минем дустыма (шалтыратырга) бар. Дәресләрдән соң без бергә (кайтырга).

9.Якын дустыгыз белән ничек һәм кайда танышуыгыз турында языгыз һәм сөйләгез. Напишите и расскажите о том, когда и как вы познакомились с близким другом. Write and tell about when and how you got acquainted with your good friend.

 

 

 

И КАЗАН, ДӘРТЛЕ КАЗАН.

О КАЗАНЬ, ЖИЗНЕРАДОСТНАЯ КАЗАНЬ. OH KAZAN, CHEERFUL KAZAN

Унҗиденче дәрес.Семнадцатый урок. Seventeenth Lesson

1. Шәһәребез турында ничек сөйлибез? Как рассказываем о своём городе? How to speak about our hometown?

2. Шәһәрнең мәйданы һәм халкы турында ничек әйтәбез? Как говорим о населении и площади города? How speak about a city’s area and population?

3. Шәһәр транспорты төрләре турында ничек әйтәбез? Как говорим о городском транспорте? How to speak about means of city transport?

4. Шәһәрнең спорт корылмалары турында ничек әйтәбез? Как говорим о спортивных сооружениях города? How to speak about sport facilities in the city?

5. Шәһәрнең күңел ачу үзәкләре турында ничек сөйлибез? Как говорим о развлекательных центрах города? How to speak about entertainment centres in the city?

6. Чама саннарын ничек кулланабыз? Как употребляем приблизительные числительные? How to use approximate numbers?

1.

Шәһәребез турында ничек сөйлибез?Как рассказываем о своём городе?

How to speak about our hometown?

+1.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Казан нинди шәһәр?

-Казан – Татарстанның башкаласы, бик борынгы шәһәр.

 

- Казань какой город? What kind of city is Kazan?

- Казань – столица Татарстана, очень старинный город.Kazan is the capital of Tatarstan, a very ancient city.

Рис. Вид города Казани

+2.Тыңлагыз, укыгыз. Прослушайте, прочитайте. ................Read.

Минем туган шәһәрем – Казан. Ул – зур һәм борынгы шәһәр. Казан шәһәре Казансу елгасы буенда урнашкан.

Казанда истәлекле урыннар, мәйданнар, һәйкәлләр күп. Яшел парклар да аз түгел. Аларда шәһәр халкы һәм килгән кунаклар рәхәтләнеп ял итә.

Казан – тарихи шәһәр, шуңа күрә ел саен күп туристлар килә. Алар Казанның үзәгендә урнашкан Кремльдә булырга яраталар. Анда алар Сөембикә манарасына, Кол Шәриф мәчетенә, Благовещение соборына сокланалар.

Туган шәһәремнең урамнары киң һәм чиста, ә йортлары биек һәм матур. Шәһәремдә театрлар, музейлар, китапханәләр, югары уку йортлары, зур сәүдә һәм күңел ачу үзәкләре эшли.

Татарстан башкаласына рәхим итегез!

3. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Син кайсы шәһәрдә (авылда) тугансың? Ул шәһәр (авыл) кайда урнашкан?

Шәһәрең (авылың) нинди? Анда нинди тарихи урыннар, уку йортлары, күңел ачу үзәкләре бар?

4.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Син кайда .....................?

- Туган шәһәремнең исеме - .......... .

- Ул кайда .................... ?

- .......................

****

- Шәһәрең .......................?

- Минемчә, ул .......................

- Шәһәреңдә нәрсәләр ...........................?

- Анда ....................

5. Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк:

- Исәнмесез!

- Хәерле көн!

- Гафу итегез, Сез Казаннанмы?

- Юк, мин Самарадан.

- Ә Казан Сезгә ошыймы?

- Бик ошый. Аеруча шәһәрнең үзәге, борынгы Кремль.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Борынгы- старинный- ancient

Истәлекле-памятный – memorable

Манара-башня- tower

Мәчет –мечеть – mosque

Чиркәү- церковь – church

Һәйкәл-памятник- monument

Мәйдан– площадь - square

Ирек мәйданы –площадь Свободы- Freedom Square

6.Үрнәк буенча әйтегез. Скажите по образцу. Say according to the model.

Урнәк: тарихи урыннар

........... урыннар, ............. йортлар, ..................урамнар, ................. мәйданнар, ................. шәһәрләр, .................. һәйкәлләр.

2.

Шәһәрнең мәйданы һәм халкы турында ничек әйтәбез? Как говорим о населении и площади города?

How speak about a city’s area and population?

+7.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Шәһәрегезнең мәйданы зурмы?

- Әйе. 288 квадрат километр.

-

- Анда күпме халык яши ?

-

- 1 миллионан артык кеше яши.

- Площадь вашего города большая? How big is the area of your city?

- Да. 288 квадратных километров.Yes, it’s big. 288 square kilometers.

- Сколько народу проживает там? How many people live there?

- Около 1 миллиона человек. Over 1 million people.

Рис. карта Казани

+8.Тыңлагыз, укыгыз. Прослушайте, прочитайте. ...........Read.

Казанда университетлар, мәктәпләр һәм балалар бакчалары, театрлар, музейлар, китапханәләр һәм мәдәният сарайлары, сәүдә һәм күңел ачу үзәкләре эшли. Һәр районда парклар да, кафелар да бар.

Шәһәребездә 1 миллионнан артык кеше яши. Алар арасында татарлар, руслар, марилар, удмуртлар, чувашлар, үзбәкләр һәм башка милләтләр бар. Шәһәр халкы үзара дус-тату яши.

9.Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Дустың кайсы шәһәрдә яши? Ул яши торган шәһәр нинди? Син бу шәһәрдә булдыңмы? Россиянең иң зур шәһәрләре ниндиләр? Россиянең кайсы шәһәрләрендә булдың? Чит ил шәһәрләрендә булганың бармы? Сиңа кайсы шәһәр күбрәк ошады?

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Янында, алдында, артында, ягында, буенда, арасында– бәйлек сүзләр – послеложные слова - postpositions.

Бәйлек сүзләр төрле килешләрдә кулланылалар – послеложные слова употребляются в разных падежах - Postpositions can take forms of different cases:

ал –алдына, алдыннан, алдында; алдыма, алдымнан, алдымда.

10. Җөмләләрне дәвам итеп языгыз. Продолжите предложения. Complete the sentences in written form.

Без Казан Кремле алдында ................... Шәһәрнең үзәгендә ...................... Казансу елгасы буенда ........................... Идел буенда ............................ “Кольцо” сәүдә үзәге янында ............................ Зур-зур йортлар арасында ...................................

11.Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

- Сәлам, Мәликә, син кая ..................?

- .........................................

- Анда .............................. карыйсың килә?

- ........................

- Хәерле юл, сиңа.

- .....................

12. Сораулар куегыз һәм җөмләләрне укыгыз. Поставьте вопросы ипрочитайте предложения. Make up questions, read the sentences.

.....................................? Башкалабызда югары уку йортлары күп.

.......................................? Дустым Казанның тарихын яхшы белә.

........................................? Бу кафе Идел буенда урнашкан.

.........................................? Өченчекөн без берничә сәүдә үзәгендә булдык.

.........................................? Минем Милли музейга барасым килә.

.......................................? Шәһәребездә 7 театр эшли.

.......................................? Экскурсовод безгә Казан урамнары турында сөйләде.

13.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Шәһәр (урам), татар (театр), музыка (мәктәп), балалар (бакча), мәдәният (сарай), Идел (елга), елга (порт).

14. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Казан нинди шәһәр? Казанда күпме кеше яши? Казанда нинди истәлекле урыннар бар? Казанда нинди мәйданнар, урамнар бар? Казанның үзәгендә нинди урам урнашкан? Казан Кремлендә нәрсәләр күрергә мөмкин? Казанның иң атаклы манарасы нинди? Казан музейларында булдыгызмы? Казанда нинди театлар эшли?

15.Җөмләләрне тулыландырыгыз. Дополните предложения. Complete the sentences.

Бу манараның исеме - ................... Кол Шәриф мәчете .................... урнашкан. Муса Җәлил исемендәге Татар опера һәм балет театры янында ............................... һәйкәлләре бар. Галисәсгар Камал исемендәге Татар дәүләт академия театры .................... урамында урнашкан. Туристлар .................... музеенда булганнар. Казан кунаклары ......................... барырга яраталар.

3.

Шәһәр транспорты төрләре турында ничек әйтәбез?Как говорим о городском транспорте?

How to speak about means of city transport?

+16.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Гафу итегез, Җиңү проспектыннан шәһәр үзәгенә кадәр нинди транспорт белән барырга мөмкин?

- Сезгә 83 нче яки 63 нче автобуска, 12 нче яки 21 нче троллейбуска утырырга кирәк.

-

- Извините, каким траспортом можно доехать от проспекта Победы до центра города? Excuse me, what transport do I need to get from Victory Avenue to the university? изм

- Вам нужно сесть на 83 или 63 автобус, на 12 или 21 троллейбус. You need to take bus number 83 or 63, trolleybus number 12 or 21.

17. Сорауларны дәвам итегез. Продолжите вопросы. Complete the questions.

Шәһәрегездә ничә .....................................? Син шәһәр үзәгенә .......................? Дустың кайсы урамда .................................? Тимер юл вокзалына ..................................? Сезгә ничәнче автобус ...............................? Балалар кафесы …………………….

18.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Гафу итегез, Казан Кремле кайда .............. ?

- Казансу ..................

- Анда ничек ………. мөмкин?

- ...................

- Ә җәяү барып буламы?

- Минемчә, .............................

***

- Казанда Сез ................. яшисез?

- ..................... урамында.

- Анда нинди транспорт бара?