Саннарны ничек кулланабыз? 6 страница

40. Үрнәк буенча җөмләләрне тулыландырыгыз.Дополните предложения по образцу. Complete the sentences according to the model.

Үрнәк: Бу - Пьер. Ул Франциядән, Париждан.

Бу- Джон. Ул ........................ Бу – Кристин. Ул ................................ Бу – Экрем бәй. Ул .......................... Бу Кит Цанг әфәнде. Ул ................... Бу Соу Ми ханым. Ул ......................... Бу Лилия туташ. Ул .......................... Бу Ирина ............................ Бу Минтимер әфәнде. Ул ........................

41. Сораулар куегыз һәм сүзләрне укыгыз. Поставьте вопросы и прочитайте слова. Make up questions, read the words.

...........? Сабан туена. .................? Июнь башында. .............? Ике атна. ................? Күңел ачалар. ................? Җырлыйсы килә. ..................? Өйрәнмәкче була. ...............? Китәчәкләр. ................? Укытучыларыбыз. ................? Сүзлекләр. ..................? Мәскәүдән. .................? Җомга көнне. .................? Җәйге. .................? Берсекөнгә. ...................? Күңелле? .............. Бәйрәмнәр. ..................... ? Гашыйк булырга.

42. Билгеләнгән сүзләргә сораулар куеп укыгыз. Прочитайте и поставьте вопросы к выделенным словам. Make up questions about word in bold type.

Минем Сабан туендабулганым юк әле. Алар бәйрәмгә машина белән бармакчы булалар. Һәр халыкның миллибәйрәмнәре була. Без туйдан төнге бердә кайттык. Татарлар туганнары, дуслары белән күңел ачарга яраталар. Вакыты булса, ул бу кызыклы китапны укыр. Көн матур булса, без бәйрәмгәбарырбыз.

43. Үрнәк буенча котлаулар әйтегез. Скажите поздравления по образцу. Say congratulations according to the model.

Үрнәк: Рәшит белән Рәшидә! Никах көнегез белән котлыйм! Сезгә олы мәхәббәт, тату тормыш телим.

Хөрмәтле Искәндәр әфәнде! ...................................................................................

Кадерле дустым Клара! ...........................................................................................

Кызлар! Сезне ..........................................................................................................

Рания сеңлем! Сине ................................................................................................

Әнием! Сине ..............................................................................................................

Хөрмәтле казанлылар! .............................................................................................

Балалар! .................................................................................................................

44.Дөрес җавапны табыгыз. Найдите правильный ответ. Find the correct answer.

Синең кайда булганың бар?

а) бәйрәмдә

ә) бәйрәмгә

б) бәйрәмнән

Хәзер алар нәрсә өйрәнәләр?

а) татар теленә

ә) татар телен

б) татар телендә

Сез кайдан кайттыгыз?

а) Сабан туена

ә) Сабан туеның

б) Сабан туеннан

Син кайда яшисең?

а) Казан шәһәренә

ә) Казан шәһәрен

б) Казан шәһәрендә

+45.“Күбәләгем”җырын тыңлагыз һәм беренче куплетын ятлагыз. Прослушайте песню “ Бабочка” и выучите первый куплет. Listen to the song “Butterfly” and learn it by heart. Диск 9 №15

СҮЗЛЕКЧӘ.СЛОВАРИК.VOCABULARY

андый –такой- that kind (of)

ат чабышы – скачки-horse races

бәйрәм –праздник- holiday

биергә –танцевать- to dance

гашыйк булырга – влюбиться- to fall in love

җиңү –победа- victory

кадерле –дорогой- precious

капчык – мешок-sack

катнашырга – участвовать-to participate

кәләш –невеста- fiancйe

килешү –соглашение- peace, agreement

кияү – жених-fiancй

кияүгә чыгарга – выходить замужto het married (to a man)

көрәш –борьба- wrestling

күрше- сосед- neighbour

мәҗлес – торжество-party, reception

мәхәббәт –любовь- love

менә - вот- here

мондый – такой-this kind (of)

мөбарәк – благославенный- congratulations

никах - никах

ният - намерение- intention

оештырырга – организовывать - to organize

олуг – великий- great, grand

олы – большой- great, big

өйләнергә – жениться- to het married (to a woman)

Раштуа –Рождество- Christmas

теге –тот- that one

тормышка ашарга - сбыться

туй – свадьба- wedding

уңган – умелый-

халыкара- международный- international

хөрмәтле – уважаемый- respectable

шаһит – свидетель-witness

шундый – такой- that kind (of)

чүлмәк вату- разбивание горшка-pot-breaking

ҮЗ-ҮЗЕГЕЗНЕ ТИКШЕРЕГЕЗ!ПРОВЕРЬТЕ СЕБЯ! CHECK YOURSELF!

 

+1. Дикторның сорауларын тыңлагыз һәм пауза вакытында җавап бирегез. Прослушайте вопросы диктора и ответьте на них в паузу. Listen to the questions on the recording and answer in pauses.

Син нинди милли бәйрәмнәрне беләсең?

.........................................................

Сабан туе кайчан була?

..................................................................

Сабан туенда нинди кызыклы уеннар була?

.......................................

Син Сабан туенда булдыңмы?

................................................

Милли бәйрәмнәрдә кешеләр нишлиләр?

............................................

Синеңчә, иң кызыклы бәйрәм нинди?

.......................................................................................

2. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Яңа ел бәйрәме кайчан була? Россиядә әниләрне кайчан котлыйлар? Әтиләр көне кайчан? Синеңчә, Сабан туе нинди бәйрәм? Сиңа нинди бәйрәмнәр ошый? Кешеләр бәйрәмнәрдә нишлиләр? Туган көнең кайчан була? Туган көнеңне ничек үткәрәсең? Синеңчә, иң күңелле бәйрәм нинди?

3.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Кайда? Сабан туе...... Кайда? Туган көнем.......... Кайчан? Июньт ае.......... Кайда? Мәйдан.......... Кемгә? Батыр......... Кемнәрне? Дусларым......... Сәгать ничәгә кадәр? Төнге унике...... кадәр. Сәгать ничәдә? Төнге сәгать унике..... . Кайларда? Авыллар...... Кемнәргә? Кунаклар.......

4.Җөмләләрнең башын языгыз. Допишите начало предложений. Write the beginning of the sentences.

..................... рәхәтләнеп күңел ачалар. ................... уеннарда катнашалар. ................... кунаклар килә. ..................милли бәйрәмнәр турында сөйләштек. ................ кунаклар чакырдык. ..................... игътибарлы булырга кирәк. ....................... бигрәк күңелле. .................................., шуңа күрә без бу бәйрәмне яратабыз.

5.Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Бәйрәм үткәрү өчен, ул .......................... Нәүрүз бәйрәме ...................... Дустымның туган көненә мин ........................... Апамның туе .................... Ул милли бәйрәмнәргә ................... Үткән атнада әниемнең туган көнен ......................... Казан шәһәрендә төрле ..................................

6.Дөрес җавапны табыгыз. Найдите правильный ответ. Find the correct answer.

Милли көрәш....... җиңүчегә машина бүләк иткәннәр.

1) –кә 2) – не 3) – тә

Дустымның туган көне......... татар җырлары белән диск бүләк иттем.

1) – гә 2) – ә 3) – нә

Җәен без авыл…...... Сабан туена кайтабыз.

1) - га 2) – да 3) – дан

Минемчә, гаилә бәйрәме.......... һәр кеше күңел ача.

1) –дә 2) – ндә 3) – н

7.Дөрес языгыз. Напишите правильно.

Write it correctly.

-ыряки–ер

катнаш…

кил…

бул…

-аряки–әр

яз…

сөйләш…

җиң…

8.Төрле заманнарда дөрес әйтегез. Скажите правильно в различных временах. Say it correctly in different tenses.

Яз эшләре беткәч, Сабан туе бәйрәме (булырга). Нәүрүз бәйрәмендә кешеләр бер-берсен (котларга). Мин дусларымны туган көнемә (чакырырга). Укучылар мәктәптә Белем көнен (бәйрәм итәргә). Апамның туенда кунаклар рәхәтләнеп (җырларга һәм биергә). Өченчекөн балалар “Әкият” кафесына (барырга).

9.Гаилә бәйрәмнәрегез турында сөйләгез. Расскажите о ваших семейных праздниках. Write and tell about your family holidays.

ДУСЛАР БЕЛӘН БЕЗ КӨЧЛЕ.МЫ СИЛЬНЫ СВОИМИ ДРУЗЬЯМИ.OUR FRIENDS ARE OUR STRENGTH

Уналтынчы дәрес.Шестнадцатый урок.Fifteenth Lesson

1.Аралашу төрләре турында ничек сөйлибез? Как рассказываем о видах общения? How to speak about communication?

2.Күңелле аралашу турында ничек әйтәбез? Как говорим о весёлом общении? What to say about enjoyable communication?

3.Яңа дуслар белән ничек танышабыз? Как знакомимся с новыми друзьями? How to get acquainted with new friends?

4.Кешеләрнең күңелен ничек яуларга мөмкин? Как можно завоевать срдце людей? How to obtain a person’s heart?

5.Татар сөйләм этикеты үрнәкләреннән ничек файдаланабыз? Как используем образцы татарского тречевого этикета? How to use samples of Tatar speech etiquette?

6.Кирәклекне ничек белдерәбез? Как выражаем необходимость? How to express necessity?

1.

Аралашу төрләре турында ничек сөйлибез?Как рассказываем о видах общения?

How to speak about communication?

+1.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Сез беләсезме, аралашуның нинди төрләре бар?

- Аралашу рәсми, дусларча, гадәти булырга мөмкин.

 

- Знаете ли вы, какие виды общения есть? Do you know what types of communication are there?

- Общение может бытҗ официальным, дружеским, обычным. There is official, friendly, ordinary communication.

2.Укыгыз. Прочитайте. Read.

Аралашуның берничә төре бар. Укуда һәм эштә кешеләр үзара рәсми рәвештә аралашалар. Алар билгеле бер калыпларны кулланып сөйләшәләр.

Ә өйдә, гаиләдә аралашу гадәти була һәм дусларча мөнәсәбәтләргә корыла. Мондый аралашуда сөйләм гади була. Сөйләүче кеше төрле сүзләрне куллана ала.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Дусларча –дружеский-friendly

рәсми -официальный-official

сөйләм –речь- speaking

гадәти –обычный- usual, ordinary

мөнәсәбәт -отношение-attitude

гади –простой- simple

кулланырга –использовать-to use

корылырга –основываться-to be built, based (on)

калыплар –модели-models

аралашучан- общительный- sociable

3.Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Мәктәптә укучылар кемнәр белән аралашалар? Әти-әниләре белән аралашканда, балалар нәрсәләр турында сөйләшләр? Дусларыгыз белән аралашу сезгә ошыймы? Сез аралашуның нинди төрләрен беләсез?

4. Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Сез ................ белән аралашырга яратасыз?

- ............................... белән.

- Дусларча аралашу ................... ошыймы?

- Минемчә, ................................

****

- Әйтегез әле, ........................ белән аралашу нинди була?

- Укытучылар белән аралашу ....................................

- Ә укытучы белән ..................... аралашып буламы?

- Минемчә, ........................................

5.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Кытай...... килгән татарлар Татарстан Республика.... Дәүләт Советы...... булдылар. Анда алар Дәүләт Советы рәисе белән очраш........ Түгәрәк өстәл янында матур сөйләшү бул....... Гәрчә сөйләшү рәсми бул... да, ул дусларча мөнәсәбәт........ корылды.

2.

Күңелле аралашу турында ничек әйтәбез?Как говорим о приятном общении?

What to say about enjoyable communication?

+6.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Сез ничек уйлыйсыз, аралашу күңелле булсын өчен, ниләр эшләргә кирәк?

- Аралашу күңелле булсын өчен, сөйләшүчеләр бер-берсен аңларга, хөрмәт итәргә тиеш.

+7.Тыңлагыз, укыгыз һәм сорауларга җавап бирегез. Прослушайте, прочитайте и ответьте на вопросы. ...........Read and answer the questions.

Без дусларыбыз белән һәрвакыт очрашырга һәм төрле темаларга сөйләшергә яратабыз. Бигрәк тә кызыклы, күңелле хәлләр турында сөйләшәбез. Марат компьютерлар белән кызыксына, һәм һәр очрашуда ул безгә алар турында кызыклы мәгълүматлар сөйли. Лилия телләр өйрәнә, шуңа күрә ул чит ил кешеләре белән аралашу турында сөйли. Ә миңа музыка дөньясы бик ошый. Мин дусларыма заманча музыка, татар эстрадасы яңалыклары турында сөйлим. Безнең очрашуларыбыз һәрвакыт дусларча аралашуга корыла һәм күңелле үтә.

? Син кемнәр белән аралашырга яратасың? Дусларың нәрсәләр белән кызыксыналар? Дусларың белән аралашкандә, нәрсәләр турында сөйләшәсез? Син дусларыңа нәрсәләр турында сөйлисең? Алар сиңа нәрсәләр турында сөйлиләр?

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ! MEMORIZE!

Һәр, һәрбер, һәркем, барлык, бар, бөтен, һәммә –билгеләү алмашлыклары – defining pronouns.

8.Сорауларны дәвам итегез. Продолжите вопросы. Complete the questions.

Аралашу күңелле булсын өчен, ........................? Барлык дусларың белән аралашканда, син ..............................................? Һәрбер аралашу сиңа ...............................? Бөтен кешеләр белән ............................? Синең кемнәр белән күбрәк ..................................?

9.Дөрес әйтегез. Скажите правильно. Say it correctly.

Дустым............. танылган артистлар белән аралашасы килә. Син Интернет аша кемнәр белән аралаш.......... буласың? Гаиләгез......... иң аралашучан кеше кем? Аралашу......... ничә кеше катнаша?

10.Диалогларны тулыландырыгыз. Дополните диалоги. Complete the dialogues.

- Дусларың ................?

- Әйе, ...........................................................

- Иң якын дустың ....................?

- Аның исеме - .................................

- Дустың белән нәрсәләр ....................................?

- Уку, ...................................

****

- Синеңчә, рәсми аралашу .................... була аламы?

- Минемчә, ..............................

Рис. Девочка и бабочка

+11.“Бала һәм күбәләк” шигырен тыңлагыз һәм укыгыз. Прослушайте и прочитайте стихотворение “Ребёнок и бабочка”. Listen to the poem “The child and the butterfly” and read it.

Бала һәм күбәләк

Бала:

Әйт әле, Күбәләк,
Сөйләшик бергәләп:
Бу кадәр куп очып
Армыйсың син ничек?

Ничек соң тормышың?
Ничек көн күрмешең?
Сөйләп бирче тезеп,
Табаламсың ризык?

Күбәләк:

Мин торам кырларда,
Болында, урманда;
Уйныймын, очамын
Якты көн булганда.

Иркәли һәм сөя
Кояшның яктысы;
Аш буладыр миңа
Чәчәкләр хуш исе.

Тик гомрем бик кыска:
Бары бер көн генә,—
Бул яхшы, рәнҗетмә
Һәм тимә син миңа!

Г.Тукай

3.

Яңа дуслар белән ничек танышабыз?Как знакомимся с новыми друзьями?

How to get acquainted with new friends?

+12.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Гафу итегез, Сезнең белән танышырга мөмкинме?

- Әйе, таныш булыйк, мин - Әмир. Ә Сез кем буласыз?

- Мин – Равил.

-

-

-

- Извините, можно с Вами познакомиться? Excuse me, can I get acquainted with you?

- Да, давайте познакомимся. Я Амир. А Вы кто будете?Yes, let me introduce myself – Amir. And who are you?

- Я Равиль. I am Ravil.

13.Укыгыз. Прочитайте. Read.

Кичә мин Кытайдан килгән егет белән таныштым. Аның исеме – Көдрәт. Ул – татар егете, Кытайда яшәүче татарларның өченче буыны вәкиле. Көдрәт Казан университетының татар филологиясе һәм тарихы факультетында укый. Киләчәктә галим булырга хыяллана. Ул - бик акыллы, тырыш һәм аралашучан егет, һәркемне хөрмәт итә. Көдрәт татар, кытай һәм уйгыр телләрен бик яхшы белә. Аның белән аралашу бик күңелле. Яңа дустым миңа бик ошады. Аның белән танышуыма мин бик шат.

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

буын –поколение- generation

хыялланырга –мечтать-to dream

вәкил –представитель- representative

хөрмәт итәргә-уважать- to respect

14.Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

- ...................................................?

- Бу – минем яңа дустым.

- ....................................................?

- Исеме – Рут Бартоламэ.

-....................................................?

- Рут Германиядән, Гиссен шәһәреннән.

15. Җавап бирегез. Ответьте. Answer the questions.

Америкадан килгән дустың белән син кайчан һәм кайда таныштың? Сез ничә ел дуслар? Ул нинди телләрдә сөйләшә? Яңа дустың нәрсәләр белән кызыксына? Ул Казанда беренче тапкырмы? Аңа Казанда нәрсәләр ошый?

16.Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк:

- Яңа дустың кайдан?

- Әстерханнан.

- Ул татарча беләме?

- Бераз белә.

4.

Кешеләрнең күңелен ничек яуларга мөмкин?Как можно завоевать сердце людей?

How to obtain a person’s heart?

+17.Тыңлагыз, кабатлагыз һәм укыгыз. Прослушайте, повторите и прочитайте. Listen, repeat and read.

- Галия ханым, әйтегез әле, Азат әфәнде Сезнең күңелне ничек яулады?

-

-

- Ул бик игътибарлы, юмарт кеше. Шуның белән күңелемне яулады.

-

 

- Галия ханум, скажите, пожалуйста, как Азат эфенди завоевал Ваше сердце? Mrs. Galiya, tell me please how did Mr. Azat obtain your heart?

- Он очень внимательный, щедрый человек. Этим он завоевал моё сердце. He is a very attentive, generous person. That is how he obtained my heart

18.Укыгыз. Прочитайте. Read.

Кешеләрнең күңелен яулау өчен, нинди булырга кирәк? Минемчә, беренчедән, һәр кеше белән ягымлы сөйләшә белергә кирәк. Икенчедән, игътибарлы һәм тыныч булырга кирәк. Өченчедән, һәркемгә ярдәм күрсәтергә кирәк. Усал, саран, ялкау, хәйләкәр, тупас кешеләрне беркем дә яратмый.

19. Диалогны тулыландырыгыз. Дополните диалог. Complete the dialogue.

- Сиңа ............. кешеләр ошый?

- Миңа .......................................

- Ә ниндиләре ошамый?

- ...............................

ИСТӘ КАЛДЫРЫГЫЗ!ЗАПОМНИТЕ!MEMORIZE!

Тыныч –спокойный-calm

тыйнак –скромный-modest

җитди –серьёзный- serious

җаваплы –ответственный-responsible

эшчән –трудолюбивый-hard-working

гадел –справедливый-fair

сабыр (түземле) –терпеливый-patient

ярдәмчел-отзывчивый- helpful

юмарт –щедрый-generous

саран –скупой-greedy

ялкау –ленивый-lazy

үзсүзле –упрямый-stubborn

тупас –грубый-rude

хәйләкәр-хитрый-sly

20. Сораулар куегыз һәм җөмләләрне укыгыз. Поставьте вопросы и прочитайте предложения. Make up questions, read the sentences.

................................? Яңа дустым бик игътибарлы кеше.

................................? Иң якын дустым белән мин мәктәптә таныштым.

.................................? Бу егет бик җитди.

..................................? Яңа дустыбызның исеме – Рут.

...................................? Кичә мин Мәскәүдә яшәүче дустыннан хат алдым.

...................................? Һәр кеше сабыр һәм тыныч булырга тиеш.

...................................? Миңа хәйләкәр кешеләр ошамый.

....................................? Бабам - бик юмарт кеше

21. Җөмләләрне дәвам итегез. Продолжите предложения. Complete the sentences.

Кешеләргә игътибарлы булсагыз, алар ............................... Гафу ит, кичә мин сиңа шалтырата алмадым, чөнки ..................... .. Гадәттә, мин – тыныч кеше, ләкин .................................... Күңелле кешеләр белән ....................... Мин бу кеше турында .................................. Яңа дустыма .......................... Дусларым беркайчан да ............................

22. Дөрес әйтегез. Скажите правильно.Say it correctly.

(Ул) дусты, (мин) соравым, (сез) бүләгегез, (алар) танышлары, (син) туганнарың.

23.Үрнәк буенча диалог төзегез. Составьте диалог по образцу. Make up a dialogue according to the model.

Үрнәк:

- Иртәгә Гүзәлнең туган көне. Аңа бүләк аласыбыз бар.

- Нәрсә алабыз?

- Минемчә, аңа зур русча-инглизчә сүзлек бүләк итәргә кирәк, чөнки ул хәзер инглиз телен өйрәнә.

24.Җөмләләрне тулыландырыгыз. Дополните предложения. Complete the sentences.

Бу кеше миңа ошамый, чөнки ул ..................... Әниемне эшендә хөрмәт итәләр, чөнки ул ......................... Абыем бик ...................., шуңа күрә дуслары аны яраталар. Әбиебез кебек ......................... булырга тырышабыз. ................... булсаң, кешеләр сине яратмаслар.

+25.”Ышанма” шигырен тыңлагыз һәм сәнгатьле итеп укыгыз. Прослушайте стихотворение “Не верь” и прочитайте выразительно. Listen to the poem “Don’t believe” and read it with intonation.